Αφίσες και φεμινισμός: Μια σχέση που κρατάει χρόνια
Στις 21 Ιανουαρίου 2017, μια μέρα μετά την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ, σχεδόν 5 εκατομμύρια άνθρωποι διαδήλωσαν στη Ουάσιγκτον και τις περισσότερες μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, καθώς και σε πόλεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Το Women’s March ήταν η μεγαλύτερη διαδήλωση στην ιστορία της Αμερικής και σηματοδότησε την έναρξη ενός νέου κύματος διαμαρτυριών και αντίστασης, ως αντίδραση στην εχθρική πολιτική του νεοεκλεγέντα Αμερικανού προέδρου.
Οι εποχές με δυσκολίες και αντιξοότητες πάντα αποτελούσαν έναυσμα για μια έκρηξη δημιουργικότητας. Και σε αυτήν τη διαδήλωση είδαμε πολλές τέτοιες αφίσες, είτε τυπωμένες στο σπίτι είτε ζωγραφισμένες στο χέρι με χρώμα και ροζ γκλίτερ, με θυμωμένα μηνύματα αλλά και με πολύ χιούμορ.
Παλιοί και νέοι σχεδιαστές σκέφτηκαν να υποστηρίξουν το κίνημα των γυναικών, κάνοντας «τέχνη διαμαρτυρίας» και σχεδιάζοντας αφίσες τις οποίες θα μπορούσε οποιοσδήποτε να κάνει download σπίτι του, με σκοπό να τις χρησιμοποιήσει στη διαδήλωση. Οι περισσότερες ήταν δωρεάν, ενώ κάποιες που ήταν προς πώληση είχαν μοναδικό σκοπό με τα έσοδά τους να υποστηρίξουν σχετικές μη-κυβερνητικές οργανώσεις.
Μερικές από τις πιο αναγνωρίσιμες αφίσες, κάποιες από τις οποίες σχεδιάστηκαν ειδικά για το Women’s March, ήταν αυτές της Ντέβα Παρντιού, της Χέιλι Γκίλμορ και του Σέπαρντ Φέρι.
Η Νεοϋορκέζα Ντέβα Παρντιού ήταν υπεύθυνη για την αφίσα «I March For All Womankind», και την αντίστοιχη «Femme Fists». Σχεδίασε αρχικά την τυπογραφική αφίσα με τη φράση «Ι March for All Womankind» με τεράστια έντονα γράμματα, σε αντίθεση με τη «γυναικεία» χρωματική παλέτα: ροζ και κόκκινο.
Λίγο πριν τη διαδήλωση, η Παρντιού δημιούργησε ακόμα μια αφίσα για να εκφράσει τα έντονα συναισθήματά της σχετικά με την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ. Η αφίσα «Femme Fists» απεικoνίζει τρεις γροθιές στον αέρα, η καθεμία με διαφορετικό χρώμα δέρματος και όλες με κόκκινα νύχια. Αφού η Ριάνα και η Ναόμι Κάμπελ την μοιράστηκαν στον λογαριασμό τους στο Instagram, μόνο στις ΗΠΑ πάνω από 4.000 άνθρωποι κατέβασαν τα δωρεάν PDF με τις δύο εικόνες, ενώ η online πώληση των αφισών συγκέντρωσε χιλιάδες δολάρια για λογαριασμό δύο ΜΚΟ για την προώθηση των γυναικείων δικαιωμάτων και της ελευθερίας των γυναικών στην αναπαραγωγή.
Μία από τις πιο αγαπημένες αφίσες είναι αυτή με την πριγκίπισσα Λέια, της Χέιλι Γκίλμορ. Λίγο μετά τον θάνατο της ηθοποιού που υποδύθηκε την πριγκίπισσα Λέια στον Πόλεμο των Άστρων, Κάρι Φίσερ, και πριν το Women’s March του 2017, η Γκίλμορ σχεδίασε την αφίσα «A Woman’s Place Is In The Resistance» σαν φόρο τιμής στη διάσημη ηθοποιό. Διέθεσε την εικόνα δωρεάν μέσα από τον λογαριασμό της κι αυτή έγινε σύντομα viral. Την ημέρα της διαδήλωσης εντοπίστηκε σε πολλά σημεία του κόσμου.
Μία από τις πιο εμβληματικές σειρές αφισών είναι αυτή του «We The People», από τον Σέπαρντ Φέρι. Ο Φέρι μας είναι γνωστός από παλιά: είναι ο street artist που το 2008 σχεδίασε την, ιστορική πλέον, αφίσα με τη στένσιλ εικόνα του Μπαράκ Ομπάμα και τη λέξη HOPE, και είναι επίσης υπεύθυνος για τη street art καμπάνια «OBEY Giant» του 1989.
Το 2017, η νέα σειρά πολιτικών αφισών του Φέρι, πάνω από τον τίτλο «We the people, are greater than fear» απεικονίζει μία μουσουλμάνα που φορά την αμερικάνικη σημαία σαν χιτζάμπ, ένα αγόρι Αφρο-αμερικανικής καταγωγής και μία Λατινοαμερικάνα, δηλαδή τρεις εικόνες ανθρώπων από ευαίσθητες μειονότητες, οι οποίες ζουν με τον φόβο του αποκλεισμού στην Αμερική του Τραμπ.
Οι αφίσες, που είναι βασισμένες σε πραγματικές φωτογραφίες, έχουν τη χαρακτηριστική στένσιλ τεχνοτροπία και τα χρώματα του Σέπαρντ Φέρι. Η καμπάνια ξεκίνησε σαν μια πρωτοβουλία του σχεδιαστή στο Kickstarter, η οποία κατάφερε να συγκεντρώσει 1,4 εκατ. δολάρια και έδωσε την ευκαιρία να τυπωθούν οι αφίσες σαν ολοσέλιδες καταχωρήσεις στη Washington Post και να διανεμηθούν σαν χιλιάδες πλακάτ στη διαδήλωση.
Η οικειοποίηση των εικόνων στην τέχνη διαμαρτυρίας δεν είναι κάτι καινούργιο. Είναι αναμενόμενο να κυκλοφορήσουν και να πάρουν τη δική τους υπόσταση. Αλλά το ίντερνετ κάνει τόσο εύκολη την αντιγραφή, που μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, οι παραπάνω σχεδιαστές ανακάλυψαν ότι τα σχέδιά τους είχαν ανέβει σε ιστοσελίδες από print-on-demand εταιρείες που τα πουλούσαν τυπωμένα σε T-shirts και άλλα προϊόντα. Κάποιοι δηλαδή έβγαζαν κέρδος από ένα σχέδιο που είχε δημιουργηθεί για να συγκεντρώσει χρήματα για φιλανθρωπικό σκοπό.
Διαχρονικά αλλά και παγκόσμια
Φαίνεται ότι τα θέματα που απασχολούν τις γυναίκες είναι διαχρονικά, αλλά και παγκόσμια. Τα ίδια θέματα που απασχολούσαν τις γυναίκες πριν από 50 χρόνια, ισχύουν ακόμα και τώρα, δυστυχώς.
Η έκθεση «Women's Rights Are Human Rights» στη Βοστώνη το 2016, πρόβαλε παλιότερα και πιο πρόσφατα έργα 60 σχεδιαστών από όλον τον κόσμο, με θέμα την ανισότητα των φύλων, τη βία κατά των γυναικών και τις διακρίσεις.
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες και χιουμοριστικές αφίσες είναι αυτή του Μοχάμαντ Σαράφ από το Κουβέιτ με τίτλο «Allowed» που απεικονίζει μία γυναίκα με μαντίλα πάνω σε ένα ποδήλατο, με έναν άνδρα μέσα στο καλάθι του. Αναφέρεται στην απόφαση της Επιτροπής για την Προώθηση της Αρετής της Σαουδικής Αραβίας (γνωστή και ως θρησκευτική αστυνομία) να επιτρέπει στις γυναίκες να οδηγούν μοτοσικλέτες, με την προϋπόθεση να συνοδεύονται από άνδρα. Ο Σαράφ μοιράστηκε το έργο στα social media, προσελκύοντας την προσοχή των μέσων ενημέρωσης.
Ιστορικά
Αν κοιτάξουμε πίσω στον χρόνο, οι πολιτικές αφίσες και οι αφίσες διαμαρτυρίας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών, από τις αρχές του περασμένου αιώνα.
Το 1911, η Μπέρθα Μάργκαρετ Μπόι δημιούργησε στα πλαίσια της καμπάνιας για το δικαίωμα της γυναικείας ψήφου στην Καλιφόρνια την πολύ επιτυχημένη αφίσα «Votes for Women» που έγινε μία από τις πιο δημοφιλείς αφίσες του αμερικανικού κινήματος των σουφραζετών. Η γυναικεία φιγούρα αποπνέει ήρεμη δύναμη και, σε συνδυασμό με τον τίτλο, επικοινωνεί με κομψό τρόπο το μήνυμα της καμπάνιας.
Μία από τις πιο γνωστές αμερικανικές αφίσες που συνδέεται συχνά με όλη την έννοια του φεμινισμού, είναι αυτή της «Rosie the Riveter» από τον Τζ. Χάουαρντ Μίλερ. Δημιουργήθηκε για τη Westinghouse Electric Corporation το 1943, σαν κίνητρο για προσέλκυση εργατών και των δύο φύλων και αναβίωσε στη δεκαετία του 1980 ως σύμβολο των εργαζόμενων γυναικών της εποχής.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο φεμινιστικός ακτιβισμός πήρε τα πάνω του. Η Chicago Women's Graphic Collective, μία κολεκτίβα που ιδρύθηκε το 1970 ως αντίδραση στην έλλειψη καλλιτεχνικής έκφρασης του φεμινισμού, δημιούργησε μια σειρά ιδιαίτερων πόστερ.
Το 1971, η καλλιτέχνης με το ψευδώνυμο Βέρτιου (Virtue) Χάθαγουεϊ, σχεδίασε την αφίσα «Fuck Housework», που έγινε στιγμιαία επιτυχία. Το εικαστικό της αφίσας αναπαράχθηκε σε πολλές εφαρμογές και, για όσα χρόνια η Χάθαγουεϊ κρατούσε τα δικαιώματα, της επέφερε αρκετά κέρδη για να ζήσει εκείνη και η οικογένειά της.
See Red Women’s Workshop
Το See Red Women’s Workshop ήταν μια ομάδα που δημιουργήθηκε το 1974 στο Λονδίνο από καλλιτέχνιδες (φωτογράφους, εικονογράφους, σκιτσογράφους, γραφίστριες, σκηνοθέτιδες) που ήθελαν να αντικρούσουν την αρνητική εικόνα των γυναικών στη διαφήμιση και τα ΜΜΕ. Η Πρου Στίβενσον, η Τζούλια Φράνκο και η Σούζι ΜακΚι ήταν μεταξύ των ιδρυτικών μελών. Στόχος της ομάδας ήταν να κάνουν ισχυρές δηλώσεις χρησιμοποιώντας γραφιστικά δυνατές εικόνες, σε συνδυασμό με χιούμορ, για θέματα όπως οι δουλειές του σπιτιού, η φροντίδα των παιδιών, η σεξουαλικότητα αλλά και ο σεξισμός και ο ρατσισμός σε καθημερινό επίπεδο.
Μέχρι και το 1990, η ομάδα παρήγαγε μεγάλο αριθμό από αφίσες μεταξοτυπίας. Πριν λίγα χρόνια, μία επιλογή από αυτές συγκεντρώθηκε στο βιβλίο See Red Women’s Workshop: Feminist Posters 1974-1990.
Η αφίσα «Take a Pill Mrs. Brown» ήταν ένα σχόλιο για τον τρόπο που αντιμετώπιζαν τις γυναίκες με ψυχικές διαταραχές. Στη δεκαετία του ’60, οι ψυχίατροι ξεκίνησαν να συνταγογραφούν ελαφρά ηρεμιστικά, όπως το Valium, σε συζύγους και μητέρες που αισθάνονταν δυσαρεστημένες από τη ζωή τους. Τα χάπια είχαν το παρατσούκλι «Mother’s Little Helper».
Οι αφίσες του See Red Women’s Workshop παραμένουν ανησυχητικά επίκαιρες. «Οι αφίσες φαίνεται να είναι σε θέση να μιλήσουν με διαφορετικές γενιές» λέει ένα από τα μέλη της ομάδας στην Popaganda, «αν και αυτό δείχνει, λες και είχαμε οποιαδήποτε αμφιβολία, ότι ο αγώνας για την ελευθερία και την ισότητα των γυναικών απέχει ακόμη πολύ από το να κερδηθεί».
Τα αιτήματα των γυναικών τότε και τώρα δεν έχουν αλλάξει πάρα πολύ. Σχεδόν 50 χρόνια μετά, εξακολουθούν να μας απασχολούν οι ισότιμες αμοιβές, ισότιμες ευκαιρίες εκπαίδευσης και απασχόλησης, το δικαίωμα στην άμβλωση και την αντισύλληψη. Η κληρονομιά που άφησαν πίσω τους όλες οι παραπάνω αφίσες είναι σημαντική και αποτελεί πηγή έμπνευσης για τη νέα γενιά φεμινιστών.
![Παρέα νεαρών γυναικών στο Ναύπλιο, 4 Ιουλίου 2021. [Βασίλης Παπαδόπουλος/Eurokinissi]](/sites/default/files/styles/article_featured_xxl/public/2024-03/ceyounggirlssmartphone5336466.jpg.webp?itok=KfFxhJsw)
