Βιομηχανία συμβάσεων ορισμένου χρόνου: Το παράδειγμα Teleperformance
«Οι περισσότεροι Έλληνες συνάδελφοι στο γραφείο δεν έλεγαν τίποτα, ίσως δεν είχαν επιλογή γιατί φοβούνταν την ανεργία. Εγώ όμως δεν μπορώ να πιστέψω πώς είναι δυνατόν να συμβαίνουν τέτοια πράγματα εν έτει 2018, ούτε μπορώ να τα φανταστώ να συμβαίνουν σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και να μην μιλάει κανείς. Και προτιμώ να είμαι φτωχός αλλά ελεύθερος, παρά ένας σκλάβος που έχει χρήματα».
Την ημέρα που συναντιόμαστε με τον Μούσα Σανγκαρέ για να μας διηγηθεί την εμπειρία του, έχουν συμπληρωθεί λίγες εβδομάδες από τότε που πληροφορήθηκε την απόλυσή του. Ο νεαρός με καταγωγή από την Ακτή Ελεφαντοστού, αφού έχασε την οικογένειά του αποφάσισε να μεταναστεύσει στην Ελλάδα πριν από έξι χρόνια (2012), ενώ τα τελευταία δυόμισι χρόνια εργαζόταν για την εταιρεία Teleperformance στην Αθήνα.
Παρότι ο εργασιακός του βίος στην εταιρεία είχε τόση διάρκεια, όση η νομοθεσία προβλέπει για να πάρει αποζημίωση κατά την απόλυση, ο Μούσα δεν έλαβε τίποτα. Ο ίδιος και άλλοι συνάδελφοι έκαναν καταγγελίες στην Επιθεώρηση Εργασίας για το καθεστώς των εργασιακών σχέσεων και για περιστατικά διακρίσεων και ρατσισμού.
Η Teleperformance είναι μια ισχυρή πολυεθνική εταιρεία, που το 2017 είχε στην Ελλάδα έσοδα 133,388 εκατ. ευρώ και κερδοφορία 18,251 εκατ. ευρώ μετά από φόρους. Παρά τις καταγγελίες, έχει λάβει βραβεία για καλύτερο εργασιακό περιβάλλον, ανθρώπινο δυναμικό (HR) και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Λεπτομέρεια με σημασία είναι ότι το 2018 ήταν χορηγός του βραβείου «Best Workplaces», που είχε λάβει τον προηγούμενο χρόνο.
Η εταιρεία έχει απασχολήσει στο παρελθόν ορισμένα πολιτικά κόμματα. Το 2008 ο Συνασπισμός πραγματοποίησε συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από τις εγκαταστάσεις της, καταγγέλοντας πως «βγάζει κέρδη με καθεστώς ελαστικής απασχόλησης, απολύσεων και εργοδοτικού εκβιασμού» με τον τότε νεαρό πρόεδρο του κόμματος, Αλέξη Τσίπρα, να συνομιλεί με τους εργαζόμενους και αργότερα τον πρώην βουλευτή Παναγιώτη Λαφαζάνη να υποβάλει ερώτηση με καταγγελίες στη Βουλή. Εμείς μιλήσαμε με διάφορους εργαζομένους, παλαιότερους και νυν για να μάθουμε την αλήθεια πίσω από τις καταγγελίες. Απευθυνθήκαμε και στη διοίκηση της εταιρείας, από την οποία όμως δεν λάβαμε απαντήσεις μέχρι και την ημέρα δημοσίευσης του άρθρου.
|
Οι συστάσεις των φίλων και οι διαφημίσεις
Υπάρχουν δύο τρόποι για να εργαστεί κάποιος στην Teleperformance στην Ελλάδα. Ο πρώτος είναι απαντώντας στις αγγελίες για θέσεις εργασίας, που βρίσκονται τόσο στο διαδίκτυο (π.χ. ως διαφημίσεις στο Facebook, καταχωρήσεις στο kariera.gr, ή στην ιστοσελίδα της εταιρείας) όσο και σε ξενόγλωσσα περιοδικά.
Ο δεύτερος είναι μέσω σύστασης κάποιου γνωστού που εργάζεται στην εταιρεία. Η Teleperformance προσφέρει χρηματικό κίνητρο στους εργαζομένούς της για να φέρουν κάποιον φίλο τους στην εταιρεία. Το ποσό διαφοροποιείται ανάλογα με τη σπανιότητα της γλώσσας. Για παράδειγμα, τα χρήματα που δίνονται για τη σύσταση ελληνόφωνου είναι 150 ευρώ, αγγλόφωνου 300 ευρώ, και για πολίτες που μιλούν γερμανικά, σουηδικά και φινλανδικά 2.000 ευρώ.
Το μπόνους σχετίζεται και με τον χρόνο που θα συμπληρώσει ο νεοπροσληφθείς στην εταιρεία. Έτσι, λαμβάνει κανείς τα μισά όταν ο προταθείς εργαζόμενος πιάνει δουλειά, ενώ τα άλλα μισά όταν αυτός συμπληρώσει τρεις μήνες στην Teleperformance. Αυτό σημαίνει ότι αν ο προταθείς φύγει νωρίτερα, τότε το μπόνους μένει μισό. Σύμφωνα με εργαζόμενους της εταιρείας, αυτό συμβαίνει συχνά, δηλαδή οι εργαζόμενοι να αποχωρούν από την εταιρεία ύστερα από λίγους μόνο μήνες εργασίας.
Ο μικρός χρόνος παραμονής είναι κάτι που ισχύει γενικότερα στον κλάδο των εταιρειών υποστήριξης πελατών και η Teleperformance δεν αποτελεί εξαίρεση. Ενδεικτικό είναι πως σε παλιότερο δημοσίευμα, το ποσοστό οικειοθελούς αποχώρησης των εργαζομένων της εμφανίζεται να φθάνει το υψηλότατο 38,6%.
Η περίπτωση του Μούσα
Έχοντας συμπληρώσει δυόμισι χρόνια στην εταιρεία, ο Μούσα είχε φτάσει μέχρι την απόλυσή του να θεωρείται «παλιός» στο τμήμα του. Ξεκίνησε να εργάζεται στην Teleperformance τον Ιούνιο του 2016, όταν ένας φίλος που εργαζόταν ήδη στην εταιρεία τού μίλησε για διαθέσιμες θέσεις που απαιτούσαν γνώση γαλλικών. Αφού υπέβαλε το βιογραφικό του, πέρασε από τηλεφωνικές συνεντεύξεις κι έπειτα παρουσιάστηκε στα γραφεία της εταιρείας για να κάνει τεστ, τόσο ψυχολογικό, για το πώς ανταποκρίνεται στην πίεση, όσο και δεξιοτήτων, όπως αναφέρει ο ίδιος.
Στη συνέχεια έκανε εκπαίδευση διάρκειας τριών εβδομάδων. Δεν πληρώθηκε τις πρώτες πέντε ημέρες (ενώ θα έπρεπε), αλλά πληρώθηκε τις επόμενες. Αμέσως μετά ξεκίνησε να εργάζεται στο τμήμα «Salt». Πρόκειται για ένα τμήμα στο οποίο απασχολούνται με γλώσσα εργασίας τα γαλλικά περίπου 80 εργαζόμενοι (Έλληνες και ξένοι), το οποίο βρίσκεται στο Μοσχάτο και υποστηρίζει τηλεφωνικά μια μεγάλη εταιρεία από την Ελβετία.
Διαδοχικές συμβάσεις: Teleperformance ή Randstad;
Η αρχική σύμβαση που ο εργαζόμενος υπογράφει στην Teleperformance έχει συνήθως διάρκεια τριών μηνών, σε ορισμένες περιπτώσεις λιγότερο (π.χ. έναν μήνα). Εάν παραμείνει στην εταιρεία όταν το τρίμηνο ολοκληρωθεί, υπογράφει συνήθως μία ακόμη τριμηνιαία σύμβαση, και πάλι με την Teleperformance.
Όμως, οι επόμενες συμβάσεις που ακολουθούν, συνήθως διάρκειας τριών ή έξι μηνών, δεν συνάπτονται με την Teleperformance, αλλά με την εταιρεία Randstad Hellas, με βάση έγγραφα διαφορετικών πρώην εργαζομένων που βρίσκονται στην διάθεση του inside story, και μαρτυρίες ανθρώπων που εξακολουθούν σήμερα να εργάζονται σε διάφορα τμήματα της εταιρείας. Όπως η Teleperformance θεωρείται κορυφαία στον τομέα της, η πολυεθνική εταιρεία Randstad πρόσφατα ανακοίνωσε πως έχει γίνει «ο παγκόσμιος ηγέτης στην αγορά ανθρώπινου δυναμικού». Στην Ελλάδα, η Randstad Hellas είναι Εταιρεία Προσωρινής Απασχόλησης (ΕΠΑ). Η έδρα της είναι στην λεωφόρο Μεσογείων, ενώ της Teleperformance είναι στο δήμο Μοσχάτου-Ταύρου (το αναφέρουμε αυτό γιατί έχει τη σημασία του όπως θα δούμε πιο κάτω).
Πρόκειται για εταιρείες που έχουν ως κύριο αντικείμενο την παροχή εργατικού δυναμικού σε άλλον εργοδότη (έμμεσο εργοδότη) με τη μορφή προσωρινής απασχόλησης. Ως προσωρινή απασχόληση νοείται η εργασία, η οποία παρέχεται σε άλλον εργοδότη (έμμεσος εργοδότης) για περιορισμένο χρονικό διάστημα από μισθωτό, ο οποίος συνδέεται με τον εργοδότη του (άμεσος εργοδότης) με σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας αορίστου ή ορισμένου χρόνου. |
Ως προς τη διαδικασία που ακολουθείται με τις συμβάσεις, το παράδειγμα του Αζίζι, φίλου του Μούσα, είναι χαρακτηριστικό. Ο Αζίζι απασχολήθηκε επίσης ως γαλλόφωνος στο τμήμα «Salt». Τα έγγραφα που βρίσκονται στην διάθεση του inside story δείχνουν πως ο Αζίζι υπέγραψε αρχικά σύμβαση διάρκειας ορισμένου χρόνου (τριών μηνών) με την Teleperformance τον Ιούνιο του 2017. Εν συνεχεία ανανέωσε την σύμβαση φτάνοντας έως και τα τέλη του Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου του 2018, όμως, η εξάμηνη σύμβαση που του προσφέρθηκε να υπογράψει ήταν με την Randstad Hellas, δίχως να αλλάξει κάτι στη μορφή ή τον τόπο της εργασίας του.
«Καμία απολύτως αλλαγή», μας λέει και εξηγεί: «Εργαζόμουν στο ίδιο κτίριο και στο ίδιο τμήμα, καθόμουν στην ίδια καρέκλα, εξυπηρετούσα τον ίδιο πελάτη». Αυτός ο τρόπος εργασίας δεν είναι παράνομος. Η αλλαγή εργοδότη (μέσω της Randstad) γίνεται με την αιτιολογία της «κάλυψης πρόσκαιρων έκτακτων αναγκών του έμμεσου εργοδότη, που έχουν προκύψει από την επιχειρηματική του δραστηριότητα».
Την ίδια ή παρόμοια εμπειρία έχουν και οι υπόλοιποι συνομιλητές μας, πρώην και νυν εργαζόμενοι στις δύο εταιρείες.
«Δέχεσαι για να μην χάσεις τη δουλειά σου»
Άνθρωποι με παρουσία πολλών χρόνων στην Teleperformance υποστηρίζουν πως αυτή είναι μια πρακτική που συναντάται πιο έντονα από το 2011 κι έπειτα, καθώς παλιότερα υπήρχαν σχετικά περισσότεροι εργαζόμενοι με συμβάσεις αορίστου χρόνου, οι οποίοι δεν χρειαζόταν να μετακινούνται μεταξύ διαφορετικών εργοδοτών.
Πώς ενημερώνονται οι εργαζόμενοι για τη μετακίνηση; Σύμφωνα με τους συνομιλητές μας, σε κάποιες περιπτώσεις αυτό γίνεται τη στιγμή της υπογραφής της νέας σύμβασης. «Φτάνει η ώρα για να υπογράψεις και την στιγμή που φέρνουν τα έγγραφα σου λένε πως δεν θα αλλάξει τίποτα για σένα, θα κάνεις ακριβώς την ίδια δουλειά και θα παίρνεις τον ίδιο μισθό, απλά πρέπει πλέον να υπογράφεις με διαφορετικό εργοδότη», λέει στο inside story εργαζόμενος που ξεκίνησε από την Teleperformance και έχει σήμερα σύμβαση με την Randstad, ενώ εργάζεται στο ίδιο ακριβώς τμήμα από όπου ξεκίνησε.
«Οπότε δέχεσαι», συμπληρώνει. «Ειδικά αν θες να κρατήσεις την δουλειά σου και φοβάσαι μην μείνεις άνεργος, πόσο μάλλον αν έχεις περάσει όλο το προηγούμενο διάστημα με την ανησυχία του αν θα ανανεωθεί η σύμβασή σου ή όχι, κάτι που ισχύει σε μεγάλο βαθμό για πολλούς από εμάς. Τότε, δεν έχεις και πολλές επιλογές. Και βεβαίως αν είσαι από το εξωτερικό είναι λογικό να μην καταλαβαίνεις πολλά για το τι ακριβώς σημαίνει αυτό».
Σε άλλες περιπτώσεις, Έλληνες εργαζόμενοι που μίλησαν στο inside story είπαν ότι ξεκινώντας την δουλειά τούς είχε γίνει εξαρχής ενημέρωση για την αλλαγή εργοδότη –στις συμβάσεις– μετά από κάποιον καιρό. Η αιτιολογία που είχε δοθεί ήταν πως «οι εργαζόμενοι είναι πάρα πολλοί και δεν μπορεί να τους διαχειριστεί όλους η Teleperformance».
Πρώτα με Randstad
Πρόσφατα, εργαζόμενοι που έπιασαν δουλειά στην Teleperformance υπέγραψαν συμβάσεις απευθείας με τη Randstad. Σε κάθε περίπτωση, το βασικό κίνητρο για όλους είναι πως εξασφαλίζουν μια θέση εργασίας, σε μια χώρα με υψηλή ανεργία, και πληρώνονται στην ώρα τους. Η αμοιβή τους είναι γύρω στα 600 ευρώ σε κάποια τμήματα, περίπου 800 ευρώ καθαρά στα ξενόγλωσσα, και καταβάλλεται πάντοτε στην ώρα της. Το μόνο που αλλάζει είναι η ημέρα: στην Teleperformance πληρώνονται κάθε 4η του μήνα, στην Randstad κάθε 7η.
Υπάρχουν περιπτώσεις εργαζομένων που, είτε επειδή βρίσκονται περισσότερα χρόνια στην εταιρεία, είτε «επειδή είναι κοντά στα κατάλληλα άτομα της διοίκησης», όπως το θέτει ένας συνομιλητής μας, οι συμβάσεις τους έχουν μετατραπεί σε αορίστου χρόνου. Για τους περισσότερους συνομιλητές μας όμως ισχύουν οι μεταπηδήσεις μεταξύ Teleperformance και Randstad, καθώς περνούν τα χρόνια, με την υπόσχεση της μετατροπής της σύμβασής τους σε αορίστου χρόνου.
Οι περιορισμοί της νομοθεσίας
Μέσα στο χρονικό διάστημα των τριών ετών, η νομοθεσία επιτρέπει σε έναν εργοδότη έως τρεις διαδοχικές ανανεώσεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου ενός εργαζομένου, προτού η σύμβασή του μετατραπεί αυτομάτως σε αορίστου χρόνου. Εάν μέσα σε αυτό διάστημα ο αριθμός των ανανεώσεων υπερβαίνει τις τρεις, τεκμαίρεται (δηλαδή το βάρος απόδειξης του αντιθέτου μεταφέρεται στον εργοδότη) ότι με αυτές επιδιώκεται η κάλυψη πάγιων και διαρκών αναγκών της επιχείρησης, και από ορισμένου χρόνου η σύμβαση μετατρέπεται σε αορίστου.
«Διαδοχικές» θεωρούνται οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, για την σύναψη των οποίων δεν μεσολαβούν περισσότερες από 45 ημέρες. Στην περίπτωση της Teleperformance, αυτό που επιτυγχάνεται μέσα από την σύναψη διαδοχικών συμβάσεων με διαφορετικούς εργοδότες, είναι οι εργαζόμενοι:
- να μην λαμβάνουν αποζημίωση κατά την απόλυσή τους
- να έχουν λιγότερες παροχές όσον αφορά αναρρωτικές άδειες και άδειες εγκυμοσύνης (για τις εγκύους με σύμβαση ορισμένου χρόνου, η προστασία τους έχει διάρκεια όσο και η διάρκεια της σύμβασης)
- να δικαιούνται λιγότερες ημέρες άδειας (αφού δεν συγκεντρώνουν τον πραγματικό χρόνο προϋπηρεσίας στην εταιρεία)
- να μην γνωρίζουν αν θα ανανεωθεί η σύμβασή τους
- να μην βλέπουν στον μισθό τους την αύξηση που θα δικαιούνταν, εάν ήταν υπάλληλοι αορίστου χρόνου
Ένας νόμος στα χρόνια της κρίσης
Οι πρακτικές που περιγράψαμε παραπάνω δεν είναι παράνομες, καθώς στην ουσία η εταιρεία αξιοποιεί προς όφελός της δυνατότητες που της παρέχει το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Μία ακόμα τέτοια δυνατότητα είναι αυτή που δίνει ο νόμος 3896, που ψηφίστηκε το 2011, ο οποίος αξιοποιείται σήμερα από πολλές εταιρείες, ξηλώνοντας το πλαίσιο της εργασιακής ασφάλειας και προστασίας που υπήρχε προ κρίσης.
Έως και το 2011, ένας εργαζόμενος με σύμβαση ορισμένου χρόνου (π.χ. 9 μηνών), η οποία τερματιζόταν από την πλευρά του εργοδότη νωρίτερα (π.χ. στους 6 μήνες), δικαιούνταν να λάβει τους μισθούς που θα του αναλογούσαν έως την αρχικά καθορισμένη ημερομηνία λύσης της σύμβασης (δηλαδή το υπόλοιπο τρίμηνο).
Το άρθρο 40 του ν. 3896/2011 όμως, προβλέπει την δυνατότητα καταγγελίας μιας σύμβασης ορισμένου χρόνου πριν από τη λήξη της, δίχως καταβολή αποζημίωσης, με τη μετατροπή της σε σύμβαση αορίστου χρόνου και την εφαρμογή μιας παλαιότερης διάταξης (παράγραφος 5α, άρθρο 17, του ν. 3899/2010) που ορίζει ότι οι συμβάσεις εργασίας αορίστου χρόνου λύνονται κατά τους πρώτους 12 μήνες δίχως προειδοποίηση ή καταβολή αποζημίωσης. Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ αναφερόμενο στη συγκεκριμένη διάταξη υποστήριξε πως «αντί να ενισχύει, περιορίζει τα δικαιώματα του εργαζομένου».
Σε πολλές συμβάσεις εργαζομένων της Randstad που βρίσκονται στην διάθεση του inside story γίνεται αναφορά στον νόμο του 2011. Έτσι, όταν φτάνει η ώρα της απόλυσης, η εταιρεία αξιοποιώντας τη συγκεκριμένη διάταξη μπορεί να καλυφθεί ως προς την υποχρέωση να καταβάλει αποζημίωση.
Και φυσικά δεν χρειάζεται να υπομένει «απρόοπτα», όπως μια ξαφνική εγκυμοσύνη.
