Τα εξώφυλλα βιβλίων στην Ελλάδα
Πριν λίγο καιρό ήρθε στην Ελλάδα, για διακοπές στην Ύδρα, η ντιζάινερ εξώφυλλων Suzanne Dean (περισσότερα στο αφιέρωμά μας στα καλύτερα ξένα εξώφυλλα βιβλίων που κάναμε για το 2016). Το ξέρουμε γιατί η Dean είναι γνωστή, με τον τρόπο που δύσκολα ένας Έλληνας ντιζάινερ θα ήταν (προηγούνται εδώ άλλα επαγγέλματα).
Στο εξωτερικό υπάρχει μεγάλη παράδοση στα εξώφυλλα βιβλίων και οι σχεδιαστές ειδικεύονται στον τομέα και έχουν γίνει πλέον γνωστοί σχεδιάζοντας μόνο εξώφυλλα. Αν μπει κανείς στις ιστοσελίδες της Na Kim, της Anne Jordan ή της Anna Morrison θα διαπιστώσει ότι τονίζουν τη δουλειά τους στα εξώφυλλα βιβλίων και συνεργάζονται όχι μόνο με έναν, αλλά με πολλούς διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους.
Στην Ελλάδα, λόγω μικρότερης κλίμακας αλλά και λόγω της υφιστάμενης κρίσης, η εξειδίκευση είναι δύσκολη. Οι Έλληνες που ασχολούνται με τα εξώφυλλα βιβλίων, δεν κάνουν αποκλειστικά μόνο αυτό. Υπάρχουν συνήθως δύο κατηγορίες: Οι σχεδιαστές που δουλεύουν in-house σε κάποιους εκδοτικούς οίκους και σχεδιάζουν αποκλειστικά για τα βιβλία των εκδόσεων αυτών, και οι ελεύθεροι επαγγελματίες. Οι τελευταίοι μπορεί να είναι γραφίστες, εικονογράφοι, ακόμη και αρχιτέκτονες, οι οποίοι κάνουν πολλά διαφορετικά πράγματα και ανάμεσα σε αυτά, βρίσκεις πολύ αξιόλογα εξώφυλλα βιβλίων.
Η συγκεκριμένη κατηγορία design έχει κάποιες ιδιαιτερότητες. Θεωρητικά το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει κάποιος που αναλαμβάνει να σχεδιάσει ένα εξώφυλλο, είναι να διαβάσει το βιβλίο. Και αυτό δεν είναι πάντα απλό. Είναι όμως βασική προϋπόθεση γιατί μόνο έτσι μπορεί ο σχεδιαστής να πιάσει την ατμόσφαιρα, να εντοπίσει τους βασικούς χαρακτήρες και να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη άποψη, έστω και προσωπική, για το βιβλίο. Στην συνέχεια, έχει την ευθύνη να δημιουργήσει το εξώφυλλο που θα αποδώσει το λογοτεχνικό έργο, αλλά και παράλληλα θα κινήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για την κατάσταση στην Ελλάδα. Είναι σαφές ότι οι περισσότεροι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι δίνουν πλέον περισσότερο βάρος σε ένα καλοσχεδιασμένο εξώφυλλο. Άλλωστε, όπως και στο εξωτερικό, και στην Ελλάδα όποιος τίτλος βιβλίου εξαντλείται, συνήθως επανακυκλοφορεί με νέο εξώφυλλο.
Οι δημιουργοί
Ο εικονογράφος και γραφίστας Χρήστος Κούρτογλου ξεκίνησε να πειραματίζεται με το κολάζ και εξελίχθηκε στο χαρακτηριστικό του στυλ εικονογράφησης, μια τεχνική που συνδυάζει το κολάζ με τη ζωγραφική και διαφορετικές ματιέρες. Εδώ και τέσσερα χρόνια έχει αναλάβει τον σχεδιασμό των εξώφυλλων της νέας σειράς σύγχρονης πεζογραφίας για τις εκδόσεις Ίκαρος, για την οποία χαίρει εκτίμησης.
Παρά το γεγονός ότι η σειρά έχει μία συνολική ομοιομορφία στην αισθητική, κάθε βιβλίο δεν χάνει τον δικό του χαρακτήρα. Για να το πετύχει αυτό, όπως λέει ο Κούρτογλου, έγινε προσπάθεια να δέσει η σειρά μόνο μέσα από την εικονογράφηση και όχι με κάποιο κοινό layout. Επιπλέον δημιούργησε χειροποίητο lettering για όλους τους τίτλους και τα ονόματα.
Ο ίδιος δημιούργησε πολύ ενδιαφέροντα εξώφυλλα σε αφηρημένο στυλ για τα πρώτα βιβλία που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Αμολγός σχετικά με την Φιλοσοφία και το Θέατρο.
Η γραφίστρια Ιφιγένεια Βασιλείου ξεκίνησε την πρακτική της εξάσκηση μέσα από εκδοτικούς οίκους. Συνέχισε δουλεύοντας σε γνωστά δημιουργικά γραφεία όπως το MNP, αλλά επειδή πάντα την ενδιέφερε η γραφιστική στις εκδόσεις, αποφάσισε να πάρει μέρος σε διαγωνισμό των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης για μια καινούργια εκδοτική σειρά. Έτσι ξεκίνησε μια σημαντική συνεργασία που οδήγησε στην δημιουργία περισσότερων από 20 εξώφυλλων για τις εκδόσεις. Σήμερα η Ιφιγένεια είναι υπεύθυνη για τη συνολική οπτική τους επικοινωνία και τα έργα της έχουν βραβευθεί πολλές φορές.
Πρόκειται για προσεγμένη δουλειά, αρκετά μίνιμαλ αισθητικής με καθαρή τυπογραφία και χρήση πολύ αφαιρετικής εικονογράφησης.
Το εξώφυλλο που σχεδίασε για το βιβλίο Ναζισμός και Γερμανικός Χαρακτήρας του Νόρμπερτ Ελίας βραβεύτηκε από τα περσινά βραβεία ΕΒΓΕ στην κατηγορία «Εξώφυλλο Βιβλίου», όπως και το εξώφυλλο για το βιβλίο Μεγάλη επιστήμη - Ενδιαφέρουσες ζωές που βραβεύτηκε στην ίδια κατηγορία των βραβείων ΕΒΓΕ του 2015.
Ο Γιάννης Καρλόπουλος, πολυβραβευμένος (έχει τα περισσότερα ΕΒΓΕ Βιβλίου, είτε μόνος, είτε ως Καρλόπουλος και Συνεργάτες, από την αρχή της διοργάνωσης) γραφίστας και σχεδιαστής οπτικής επικοινωνίας, σχεδιάζει κυρίως βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, καταλόγους πολιτιστικών εκδηλώσεων, ημερολόγια και γραμματοσειρές. Είναι συνιδρυτής της FosPhotos και της Popaganda. Μεταξύ πολλών άλλων, την περίοδο 2005-2013 υπήρξε υπεύθυνος σχεδιασμού εκδόσεων του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη, και με την βοήθεια των συνεργατών του δημιούργησαν κάποια πολύ χαρακτηριστικά εξώφυλλα για την σειρά ελληνικής λογοτεχνίας και την αστυνομική σειρά του Βήματος.
Η Karlopoulos & Associates, στην οποία είναι art director ο Δημήτρης Κουρκούτης, είναι υπεύθυνη για τα εξώφυλλα των εκδόσεων Ιωλκός.
Το εξώφυλλο που σχεδίασε για το βιβλίο Κραυγάζοντας με τον Καζαντζάκη της Μαρίας Πολενάκη, με lettering του Βασίλη Γεωργίου βραβεύτηκε από τα φετινά βραβεία ΕΒΓΕ στην κατηγορία «Εξώφυλλο Βιβλίου».
Η polka dot design ιδρύθηκε το 2008 από τον Νέαρχο Ντάσκα και την Κλαίρη Γεωργέλλη. Οι δυο τους αποτελούν μια δυνατή ομάδα στον σχεδιασμό της οπτικής επικοινωνίας, που χαρακτηρίζεται από την καθαρή τυπογραφία, την απλότητα του σχεδιασμού, τα έντονα χρώματα και την χαρακτηριστική παιχνιδιάρικη εικονογράφηση. Η δουλειά τους έχει διακριθεί με βραβεία τόσο σε ελληνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ ενδεικτικοί πελάτες τους είναι το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το Μουσείο της Ακρόπολης, η Alpha Bank, αλλά και το Lincoln Center NY και το Harvard Business Review.
Πρόσφατα ανέλαβαν το επανασχεδιασμό της σειράς Τόξο των εκδόσεων Παπαδόπουλος, μια σειρά κλασικών τίτλων παιδικής λογοτεχνίας, η οποία βραβεύτηκε από τα περσινά βραβεία ΕΒΓΕ στην κατηγορία «Εικονογράφηση Εξωφύλλου». Η δουλειά τους για την σειρά αυτή έχει έντονα χαρούμενα χρώματα και «μία ενιαία σύγχρονη αισθητική που δεν έχουμε συνηθίσει να συνδυάζουμε, στην Ελλάδα, με κλασικά μυθιστορήματα για παιδιά και εφήβους», όπως την περιγράφει ο Νίκος Βατόπουλος.
«Σκοπός μας σε κάθε εξώφυλλο είναι να υπάρχει μία οπτική αφήγηση του θέματος κάθε βιβλίου και να γίνονται αντιληπτοί οι χαρακτήρες και η χρονική περίοδος της ιστορίας. Επίσης, το κάθε εξώφυλλο να λειτουργεί αυτόνομα αλλά και να ενισχύει το σύνολο της σειράς. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε όχι μόνο μία κοινή ταυτότητα, αλλά μία σύγχρονη οπτική γλώσσα στα εξώφυλλα της σειράς» λέει η polka dot design για τη σειρά.
Πρόσφατα κυκλοφόρησαν τρία κλασικά αστυνομικά βιβλία των εκδόσεων Μίνωας με εξώφυλλα από την polka dot design σε συνεργασία με τον γραφίστα Tommaso Taraschi. Τα εξώφυλλα είναι εμπνευσμένα από την νουάρ αισθητική με μια τεχνική που θυμίζει τρισδιάστατο κολάζ.
Η Δάφνη Κουγέα ξεκίνησε από σπουδές φωτογραφίας και εγκαταστάσεων και συνέχισε με σπουδές στο ντοκιμαντέρ στο Βερολίνο. Ανέλαβε τα εξώφυλλα των εκδόσεων Ποταμός από το 2014. Στη δουλειά της χρησιμοποιεί πολύ συχνά κάποιο concept με δυνατά, έξυπνα εικαστικά που τραβούν την προσοχή μας. Πολύ ιδιαίτερο και αξιομνημόνευτο το εξώφυλλο για το Extra Ball του Γιάννη Βαλτή με το φλιπεράκι, όπως και αυτό με τα μαχαίρια στο Εγκλήματα στην Πόλη της Σεβαστής Χρηστίδου.
Συμβολική η χρήση ασπρόμαυρης αφαιρετικής φωτογραφίας με ζωγραφικά κέρατα για το «Ιστορίες Απιστίας» της Γαλάτειας Βουρβούλη, ενώ το εξώφυλλο του Περπατώντας του Frédéric Gros, απεικονίζει πατημασιές δοσμένες με μία πολύ ενδιαφέρουσα εικονογράφηση.
Στο εξώφυλλο του βιβλίου Ο Θαυμαστός Μανδαρίνος της Ασλί Έρντογαν, η Κουγέα παίζει ευρηματικά με τα μάτια παραπέμποντας στην παρακολούθηση του πολίτη από το κράτος. Ξεχωρίζει τέλος και η καταπληκτική εικονογράφηση με τα μακαρόνια για το βιβλίο Η μακαρονάδα της Πέμπτης της Αναστασίας Λαμπρία.
Ο γραφίστας Θανάσης Γεωργίου, aka geographik, έχει σχεδιάσει πολλά περιοδικά, εφημερίδες και βιβλία για λογαριασμό διαφόρων εκδοτικών οίκων όπως οι Πατάκης, Ιανός, Κέδρος, Ψυχογιός κ.λπ. Έχει βραβευτεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ το 2003 ξεκίνησε το δικό του δημιουργικό γραφείο με βάση την Θεσσαλονίκη.
Τα εξώφυλλα του είναι λιτά, καλοσχεδιασμένα, με πολύ προσεγμένη επιλογή τυπογραφίας. Επιλέγουμε δύο πολύ ενδιαφέροντα εξώφυλλα για τα βιβλία Τρεις άνθρωποι στο δρόμο του Tuna Kiremitçi και Έρως 13 με διηγήματα από διάφορους συγγραφείς (Ψυχογιός).
Πολύ ενδιαφέρουσα σαν σειρά, είναι αυτή με τα βιβλία της Ζωρζ Σαρρή στις εκδόσεις Πατάκη.
Πολύ αξιόλογα και τα εξώφυλλο για τα βιβλία Νοέμβριος και το εντελώς μίνιμαλ εξώφυλλο για τη συλλογή διηγημάτων Ντεπό, και τα δύο του Γιώργου Σκαμπαρδώνη για τις εκδόσεις Πατάκη.
Τέλος, Η Σούμα του Διονύση Σαββόπουλου για τις εκδόσεις Ιανός βραβεύτηκε στην κατηγορία «Εξώφυλλο Βιβλίου» στα βραβεία ΕΒΓΕ του 2004.
Ο Πάρις Κούτσικος υπήρξε συνιδρυτής των εκδόσεων ΟΞΥ και ο άνθρωπος που ευθύνεται για τα πρώτα ατμοσφαιρικά εξώφυλλά τους. Σκοπός των εκδόσεων ήταν να συστήσει στους Έλληνες αναγνώστες πρωτοεμφανιζόμενα, και λίγο εναλλακτικά, ξένα βιβλία, δίνοντας παράλληλα μεγάλο βάρος στην έκδοση και τα προσεγμένα εξώφυλλα.
Από το 1995 μέχρι και το 2008, ο Κούτσικος σχεδίασε πολλά και διαφορετικά εξώφυλλα για το Οξύ, με το χαρακτηριστικό grunge στυλ της εποχής, ενώ ο σχεδιασμός του δεν περιοριζόταν μόνο στα εξώφυλλα, αλλά και στις εσωτερικές σελίδες των βιβλίων.
Το δυνατό σημείο του γραφίστα Θάνου Κακολύρη είναι σίγουρα τα εξώφυλλα. Έχει δημιουργήσει κάποιες πολύ δυνατές εικόνες και έχει συνεργαστεί με διάφορους εκδοτικούς οίκους.
Το εξώφυλλο με το πολύχρωμο παγώνι για το βιβλίο Ο Υπέροχος Γκάτσμπυ του F. Scott Fitzgerald είναι εξαιρετικό.
Αλλά και τα υπόλοιπα βιβλία της κλασικής σειράς ξένης λογοτεχνίας των εκδόσεων Παπαδόπουλος που έχει σχεδιάσει ο Κακολύρης, έχουν πολύ αξιομνημόνευτα εξώφυλλα με ομοιόμορφη τυπογραφία στους τίτλους.
Επίσης ξεχωρίζουμε την πολύ ωραία εικονογράφηση για το Γκαλβέιας του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο για τις εκδόσεις Κέδρος.
Ενίοτε, αξιόλογες προτάσεις, δεν προχωράνε σε υλοποίηση, όπως τα παρακάτω εξώφυλλα του, που δεν έχουν κυκλοφορήσει ποτέ, αλλά θα ευχόμασταν να τα βλέπαμε κάποια στιγμή στο ράφι ενός βιβλιοπωλείου.
Η Κάτια Κουτσαφτή είναι υπεύθυνη για τα εξώφυλλα των εκδόσεων Αίολος.
Συχνά συνεργάζεται με τον γραφίστα William Τριανταφύλλου και η δουλειά τους χαρακτηρίζεται από διαφορετικά στυλ τεχνοτροπίας. Παρόλα αυτά, όλα τα εξώφυλλα τους έχουν δυνατά εικαστικά με ενδιαφέροντα στοιχεία εικονογράφησης και πολύ ιδιαίτερο lettering.
Οι δύο σχεδιαστές δίνουν βάρος στους τίτλους παίζοντας με χειροποίητο lettering και χρησιμοποιούν γεωμετρικά ή έθνικ μοτίβα που παραπέμπουν στην ιστορία.
Η ίδια η Κουτσαφτή θεωρεί ότι έχει αρκετή ελευθερία στη δημιουργική της διαδικασία, αποφεύγοντας να πάρει συγκεκριμένο brief, αλλά πάντα προσπαθεί να έχει διαβάσει το βιβλίο για το οποίο καλείται να σχεδιάσει το εξώφυλλο. Εστιάζουμε ιδιαίτερα στα εξώφυλλα για τη σειρά βιβλίων του Τομ Ρόμπινς, όπως επίσης το εξαιρετικό εξώφυλλο για το Είσαι Όμορφη του Τσακ Πολάνικ και το πρόσφατο Η Ωδή του Λεπιδιού του Τζέφρι Ρέναρντ Άλλεν.
O Φώτης Πεχλιβανίδης, περισσότερο γνωστός ως art director στην Athens Voice, έχει σχεδιάσει μεταξύ άλλων και εξώφυλλα βιβλίων. Συγκεκριμένα έχει επιμεληθεί πολλά βιβλία του Βαγγέλη Ραπτόπουλου, από τα οποία ξεχωρίζουμε Τα Τζιτζίκια και το πολύ ποπ εξώφυλλο για το Λίγο Ακόμη του Χάρη Γούλιου για τις εκδόσεις Κέδρος.
Οι K2 design ανέλαβαν το συνολικό branding των νεοσύστατων εκδόσεων Οκτώ με αποτέλεσμα τα βιβλία της σειράς να έχουν αναγνωρισιμότητα από τα χαρακτηριστικά εξώφυλλα που έχουν ως θέμα το σύγχρονο αστικό περιβάλλον.
Όλα τα βιβλία των εκδόσεων έχουν ένα κοινό layout ενώ οι τίτλοι παίρνουν το ρίσκο να μπουν συχνά κάθετοι.
Τελείως διαφορετικό στυλ έχουν τα μίνιμαλ, πολύχρωμα και παιχνιδιάρικα εξώφυλλα για την σειρά βιβλίων για εκπαιδευτικούς και γονείς για τις εκδόσεις Πατάκη.
Ένα ακόμα εξώφυλλο που ξεχωρίσαμε είναι το νουάρ/χιουμοριστικό Κάτι χαμογελάει στις σκιές του Ηλία Φουντούλη σχεδιασμένο από την Till Noon.
H πολύ όμορφη εικονογράφηση και το lettering του Πέτρου Μπουλούμπαση για το βιβλίο Η Λευκή Απεργία των Ροζ Φλαμίνγκο του Βασίλη Παπαθεοδώρου (Καστανιώτης), κέρδισε βραβείο ΕΒΓΕ 2017 στην κατηγορία «Εικονογράφηση Εξωφύλλου».
Αξιομνημόνευτο είναι το graphic εξώφυλλο που σχεδίασε ο Γιώργος Παζάλος για το βιβλίο Ο Κάφκα στην Ακτή του Χαρούκι Μουρακάμι (Ψυχογιός), καθώς και τα εξώφυλλα για τις Ελεύθερες Πτήσεις (Ikariamag.gr) από τον Μενέλαο Μανωλή του G Tonic Studio.
![Η Τρέισι Χίκμαν, 57 ετών, που τερμάτισε τη ζωή της με υποβοηθούμενο θάνατο σε μια απομονωμένη παραλία της Νέας Ζηλανδίας τον Μάιο του 2024, είχε παροτρύνει το Ηνωμένο Βασίλειο να αλλάξει τους νόμους του σχετικά με την ευθανασία. Στη φωτογραφία με τον σύντροφό της Πολ. [Tracy Hickman/Facebook]](/sites/default/files/styles/article_featured_xxl/public/2024-10/ceskynews-tracy-hickman-assisted_6564702.jpg.webp?itok=dgCbkyil)
