Η Αθήνα δεν έχει ακόμα τα λεωφορεία που χρειάζεται

Αν ζεις στην πρωτεύουσα, γνωρίζεις τα βασικά: όταν περιμένεις το λεωφορείο, πιθανά δεν θα έρθει στην ώρα του (μπορεί να μην έρθει και καθόλου) και η εμπειρία σου μέσα σε αυτό δεν θα είναι ευχάριστη. Μπορεί το μετρό να επεκτείνεται, αλλά αν ζητήσεις την άποψη του μέσου Αθηναίου για τις μετακινήσεις με τα λεωφορεία, το πιθανότερο είναι να σε κοιτάξει με απελπισία. Σχεδόν όλοι έχουμε μαστιγωθεί από τον αέρα στις λεωφόρους ή έχουμε αντέξει στους 40+ βαθμούς Κελσίου, περιμένοντας ένα λεωφορείο που όλο έρχεται, όσο η έξυπνη στάση ανάβει και σβήνει, αλλάζοντας τον χρόνο αναμονής από 15, σε 25, ακόμα και σε 35 λεπτά.

Image

Το καλοκαίρι η ζέστη που βγαίνει από τις μηχανές του οχήματος στις πίσω θέσεις κάνει τα πόδια σου να καίγονται ανησυχητικά. Αντίστοιχα τον χειμώνα, μπορεί να πλατσουρίσεις στα νερά ή ακόμα και να σου πέσει η οροφή στο κεφάλι. Χωρίς αμφιβολία, κάθε εποχή στοιβάζεσαι σαν σαρδέλα, ο θόρυβος είναι ανυπόφορος, ενώ δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι η ράμπα για τους ανθρώπους με δυσκολίες στην κίνηση μπορεί να λειτουργήσει. Εκείνο που είναι δεδομένο είναι ότι νιώθεις πολίτης δεύτερης κατηγορίας. 

Έτσι, μπορεί όλοι να θέλουν λιγότερη κίνηση και λιγότερους ρύπους, αλλά μέχρι στιγμής η Αθήνα παραμένει μια πόλη με λιγότερα λεωφορεία από όσα χρειάζεται, λιγότερους οδηγούς από όσους έχει ανάγκη και με λιγότερα δρομολόγια, των οποίων τον αριθμό κανείς στα αλήθεια δεν μπορεί να γνωρίζει, αφού τα σχετικά στοιχεία που δίνει στη δημοσιότητα ο Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών (ΟΑΣΑ) είναι αντικρουόμενα και προκαλούν σύγχυση.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση κάνει συχνά πυκνά λόγο για τη βελτίωση του συγκοινωνιακού έργου της πρωτεύουσας. Αλλά κανένα από τα μόλις 140 λεωφορεία του πολυδιαφημισμένου διαγωνισμού που προκηρύχθηκε αρχικά για 770 λεωφορεία δεν έχει φανεί στους δρόμους της Αθήνας. Όταν το 2021 δημοσιεύαμε ρεπορτάζ για το ίδιο θέμα, οι ελπίδες για καλύτερα λεωφορεία στηρίζονταν ακριβώς σε αυτήν την προμήθεια, που τότε ετοιμαζόταν να προκηρυχθεί. Αναζητήσαμε για ακόμα μια φορά τα στοιχεία για τα λεωφορεία της Αθήνας και μιλήσαμε με όσο περισσότερους μπορούσαμε, για να δούμε πού βρισκόμαστε τρία χρόνια μετά. Η εικόνα παραμένει σχεδόν ίδια.

Διαχρονικό έλλειμμα

Οι κατώτερες των περιστάσεων συγκοινωνίες είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα και πολυπαραγοντικό. Σήμερα, ο διαθέσιμος στόλος των λεωφορείων της ΟΣΥ, της Ανώνυμης δηλαδή Εταιρείας των Οδικών Συγκοινωνιών για την πρωτεύουσα, δεν μπορεί να ικανοποιήσει ούτε τις ανάγκες της, ούτε καν τους στόχους που θέτει ο ίδιος ο ΟΑΣΑ. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης πεπραγμένων του Οργανισμού για το 2022, ο ενεργός στόλος αποτελείται από 1.400 λεωφορεία, ωστόσο εκείνα που καταγράφονται ως ενεργά στις ώρες αιχμής είναι μόλις 1.168. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι το σύνολο του στόλου δεν βρίσκεται καθημερινά στον δρόμο, καθώς κάποια από τα οχήματα παραμένουν ακινητοποιημένα στα αμαξοστάσια εξαιτίας συνήθως κάποιας βλάβης. Τα διαθέσιμα λεωφορεία καλύπτουν τις 258 γραμμές και σύμφωνα με τα στοιχεία εκτελούν μια τυπική καθημερινή μέρα 2.167 λιγότερα δρομολόγια από αυτά που θα έπρεπε, αν κρίνει κανείς από τα δεδομένα του 2022, όταν γίνονταν καθημερινά 15.032 δρομολόγια αντί για 17.199 που έθετε ο οργανισμός ως στόχο. Το ίδιο συνέβη και το 2021, όταν από τα 17.224 δρομολόγια του στόχου εκτελέστηκαν μόνο τα 15.588.

Image

Ποια είναι τελικά τα πραγματικά δεδομένα;

Τα δρομολόγια που θα έκαναν τα λεωφορεία σε μια ιδανική συνθήκη δεν προκύπτουν μόνο από τις ανάγκες του επιβατικού κοινού, αλλά είναι το αποτέλεσμα της συνάρτησης αυτών με τις δυνατότητες του οργανισμού. Παρ’ όλα αυτά, είναι σαφές ότι κάθε χρόνο ο οργανισμός αποτυγχάνει να πιάσει τους στόχους του, γεγονός που προκύπτει από τα δημοσιευμένα στοιχεία, τα οποία όμως αλληλοδιαψεύδονται. Διότι, αν ανατρέξει κανείς στις ετήσιες εκθέσεις πεπραγμένων του ΟΑΣΑ, θα διαπιστώσει ότι για τις ίδιες χρονιές από έκθεση σε έκθεση καταγράφονται απολύτως διαφορετικά νούμερα. Μάλιστα, τα νούμερα αυτά στις νεότερες εκθέσεις, ως δια μαγείας εμφανίζονται μεγαλύτερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, στην ετήσια έκθεση του 2020 τα εκτελούμενα δρομολόγια της ίδιας χρονιάς καταγράφονται μόλις 9.714. 

Image

Όμως δύο χρόνια αργότερα, στην έκθεση του 2022, ο αριθμός δρομολογίων που αφορά πάλι το 2020 έχει σκαρφαλώσει στα 13.420. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει για τα δεδομένα του 2019, όπου στην ετήσια έκθεση εκείνης της χρονιάς καταγράφονται 9.576 αλλά στην έκθεση του 2022 έχουν μετρηθεί ως 13.600. Ποια είναι τα πραγματικά στοιχεία; 

Image

Τι και αν ο στόχος του οργανισμού αυξάνεται από έτος σε έτος; Οι αποδόσεις δεν βελτιώνονται. Ενδεικτικά, το 2009 μια μέση τυπική μέρα τα δρομολόγια λεωφορείων ήταν 14.520. Το 2015 –στο πιο βαθύ σημείο της κρίσης– καταγράφηκαν 10.438 δρομολόγια. Αλλά ακόμα και το 2022, τα λεωφορεία κατάφεραν να πραγματοποιήσουν μόλις 4.594 παραπάνω διαδρομές. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι τα δρομολόγια των τρόλεϊ δεν γύρισαν ποτέ στα προ κρίσης επίπεδα, αντιθέτως ολοένα μειώνονται. Αυτό όμως είναι ένα θέμα που θα δούμε ξεχωριστά σε άλλη έρευνα.

Οι αιτίες του προβλήματος

Τον Φεβρουάριο του 2020, ομάδα μηχανικών εκπόνησε μελέτη για λογαριασμό του ΟΑΣΑ, στην οποία φώτιζε τα διαχρονικά προβλήματα των λεωφορείων της Αθήνας: ανεπίτρεπτα γερασμένος στόλος και καθοριστική έλλειψη οδηγών. Στη μελέτη, που αποτελεί αποτύπωση της εικόνας του στόλου το 2019, οι μηχανικοί διαπίστωναν ότι επιπλέον «427 οχήματα σε σχέση με τα 1012 που ήταν τότε ενεργά» ήταν απαραίτητα προκειμένου ο οργανισμός να πλησιάσει τους στόχους που ο ίδιος έθετε. Σε απόλυτη συνάρτηση με αυτό, η πρόσληψη οδηγών κρίθηκε επίσης απαραίτητη. Απαιτούνταν «επιπλέον 1.178 οδηγοί σε σχέση με τους 3.285 οδηγούς που καταγράφονται τον Μάιο 2019 στο δυναμικό της ΟΣΥ».

Image

Η μελέτη αποκάλυπτε κάτι ακόμα: τα λεωφορεία μόνο σε ένα ποσοστό 38,5% του συνόλου των γραμμών έχουν τη δυνατότητα να τηρούν τον προκαθορισμένο χρόνο διαδρομής. Άρα στην πλειοψηφία των γραμμών, τα δρομολόγια δεν εκτελούνται στον χρόνο που πρέπει – και το λεωφορείο δεν έρχεται στην ώρα του.

Το πρόβλημα είναι πολυδιάστατο, λένε οι οδηγοί που μου μίλησαν για αυτό το ρεπορτάζ, όλοι υπό τον όρο της ανωνυμίας, επιβεβαιώνοντας εμπειρικά και περίτρανα όσα η μελέτη είχε αναδείξει ήδη από το 2020. Μπορεί στις αιτίες να συνυπολογίζουν την κίνηση και τις κλειστές λεωφορειολωρίδες, αλλά εκείνα που πρωτίστως κρίνουν ότι λείπουν είναι τα οχήματα και οι οδηγοί που θα τα οδηγήσουν. Για να καταλάβω, ζητώ από έναν οδηγό να μου εξηγήσει γιατί μπορεί να περιμένω 25 ή 30 λεπτά ένα λεωφορείο. Παίρνουμε ως παράδειγμα τη γραμμή 402· πρόκειται για το λεωφορείο που εκτελεί το δρομολόγιο Πολύδροσο Χαλανδρίου-Στ. Κατεχάκη και εξυπηρετεί μια μεγάλη περιοχή απομακρυσμένη από το μετρό. «Το 402 είναι πράγματι μια πονεμένη ιστορία αλλά ενδεικτική» παραδέχεται ο ίδιος και μου εξηγεί: «Μέχρι το 2008 η γραμμή είχε 6 ή 7 λεωφορεία να την εξυπηρετούν, που σημαίνει ότι είχε δρομολόγιο κάθε 10 λεπτά. Σήμερα λοιπόν, το 402 το εξυπηρετούν μόνο 3 λεωφορεία, αντί για τα 6 που ήταν κάποτε και μάλιστα μετά τις 20:30 το βράδυ τα οχήματα είναι μόνο 2. Έτσι ο χρόνος αναμονής αυξάνεται κατά πολύ».

Ένας παράγοντας λοιπόν είναι η έλλειψη οχημάτων, ο άλλος είναι ο γερασμένος στόλος που βγάζει βλάβες, με την αποκατάσταση να αποδεικνύεται δύσκολη. «Τα λεωφορεία είναι παλιά. Το αποτέλεσμα είναι να μένουν συχνά αρκετό καιρό στα αμαξοστάσια για επισκευή, καθώς πλέον τα ανταλλακτικά τους είναι δύσκολο να βρεθούν» μου λέει οδηγός λεωφορείου με πολλά χρόνια προϋπηρεσίας. 

Image

Πράγματι, γνωρίζουμε ότι περισσότερα από τα μισά πετρελαιοκίνητα λεωφορεία το 2019 είχαν ηλικία μεγαλύτερη των 18 ετών, δηλαδή είχαν ήδη υπερβεί κατά πολύ τα 12 έτη που η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει ως μέγιστο χρονικό όριο ζωής. Σύμφωνα με τη μελέτη, τα λεωφορεία φυσικού αερίου είχαν καταγραφεί ως αρκετά νεότερα, ωστόσο ήδη από τότε 11 από αυτά είχαν επίσης ξεπεράσει τα 18 έτη.

Ζητούνται οδηγοί

Ακόμα και αν μαγικά βρίσκαμε οχήματα, ποιος θα τα οδηγούσε; Οι οδηγοί της ΟΣΥ δεν επαρκούν και όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι, δουλεύουν τα ρεπό τους για να βγάλουν το πρόγραμμα. «Έχουμε μια πλήρωση βαρδιών σε ποσοστό περίπου 75% με 80%. Αν και κανονικά δουλεύουμε 22 μέρες, οι περισσότεροι από εμάς θα δουλέψουν από 4 έως 7 ρεπό. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα δουλέψουμε από 26 έως 29 μέρες» μου εξηγεί οδηγός λεωφορείου μιλώντας για τις συνθήκες εργασίας του. Το 2020, ο οργανισμός έκανε μια μεγάλη προκήρυξη προσωπικού. Αλλά οι χαμηλές αμοιβές και οι υψηλές απαιτήσεις έκαναν πολλούς από εκείνους που είχαν προσληφθεί να προτιμήσουν τον ανταγωνιστικό ιδιωτικό τομέα, όπως εξηγούν οι εργαζόμενοι. 

Image

«Η αλήθεια είναι ότι από την ίδρυση της ΟΣΥ, η οποία έγινε με τον νόμο 3920/2011, οι οδηγοί της εταιρείας στρογγυλά αριθμούν γύρω στις 4.000. Οι τελευταίες προσλήψεις γίνονται τώρα μετά από 14 χρόνια. Η προκήρυξη του 2020 προέβλεπε προσλήψεις οδηγών και τεχνικών, αλλά έρχονται και φεύγουν γιατί η προϋπηρεσία τους, ενώ μοριοδοτείται στο στάδιο της προκήρυξης, δεν προσμετράται στον μισθό. Έτσι μόλις παίρνουν τον πρώτο μισθό γύρω στα 800 ευρώ, συμπεριλαμβανομένων βαρδιών, Κυριακών και αργιών, σηκώνονται και φεύγουν. Για να αναπληρώσουν αυτό το κενό αντλούν από τη δεξαμενή των επιλαχόντων. Έχουμε φτάσει πια στην 6η αναπλήρωση. Πρόσφατα πήραν πάλι οδηγούς και τεχνίτες, οι οποίοι από σήμερα βρίσκονται στα αμαξοστάσια για εκπαίδευση αλλά δεν ξέρουμε πόσοι θα παραμείνουν» καταλήγει ο Αποστόλης Ραυτόπουλος, πρόεδρος του σωματείου τεχνικών και εργαζομένων ΟΑΣΑ-ΟΣΥ.

Οι απαντήσεις του ΟΑΣΑ (με σχολιασμό από το inside story)

ΟΑΣΑ: Καθημερινά, ο αριθμός οχημάτων αρμοδιότητας του ΟΑΣΑ που εκτελούν δρομολόγια για την κάλυψη των συγκοινωνιακών αναγκών των επιβατών της Αθήνας, ανέρχεται σε 1.250 λεωφορεία και τρόλεϊ (αυξημένα κατά 20% σε σχέση με το 2019).

Σχόλιο inside story: Άρα, καθημερινά βγαίνουν στους δρόμους 1.250 οχήματα, λεωφορεία και τρόλεϊ μαζί. Όπως βλέπουμε στην αμέσως επόμενη απάντηση του οργανισμού, τα τρόλεϊ είναι 210. Αν αφαιρέσουμε τα 210 τρόλεϊ από τον συνολικό αριθμό οχημάτων προκύπτει ότι μόνο 1.040 λεωφορεία βγαίνουν καθημερινά στους δρόμους. Ενώ, σύμφωνα με την έκθεση πεπραγμένων του 2022, μόνο τα προγραμματισμένα στις ώρες αιχμής λεωφορεία ήταν 1.168. Ακόμα και αν δεν είναι όλα τα τρόλεϊ στους δρόμους και άρα τα λεωφορεία είναι περισσότερα, είναι μάλλον αδύνατο ο αριθμός των λεωφορείων να φτάνει τα 1.168.

ΟΑΣΑ: Ο ενεργός στόλος της ΟΣΥ αποτελείται από 1.582 οχήματα (1.080 θερμικά λεωφορεία, 292 χρονομισθωμένα θερμικά λεωφορεία και 210 τρόλεϊ).

Σχόλιο inside story: Στην έκθεση πεπραγμένων του 2022, ο ενεργός στόλος των λεωφορείων αριθμεί 1.400 οχήματα. Με αυτή την απάντηση ο ΟΑΣΑ μας λέει ότι το άθροισμα των λεωφορείων είναι 1080 + 292 = 1372, άρα ακόμα λιγότερα από τα 1400 του 2022.

Image

ΟΑΣΑ: Το ποσοστό εξόδου των οχημάτων κατά την πρωινή αιχμή (μια τυπική καθημερινή) για την εκτέλεση των προγραμματισμένων δρομολογίων υπερβαίνει σήμερα το 93%, όταν το 2019 δεν ξεπερνούσε το 90%.

Σχόλιο inside story: Πάλι από τις εκθέσεις πεπραγμένων, προκύπτει ότι από το 2018 το ποσοστό εκτέλεσης των προγραμματισμένων δρομολογίων μια μέση τυπική μέρα είναι κοντά στο 90%, συγκεκριμένα το 2018 είναι 89,5%, το 2019 είναι 85,8%, το 2020 είναι 87,6%, το 2021 είναι 90,5% και το 2022% πέφτει στα 87,4%. Οι αριθμοί δηλαδή δεν παρουσιάζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις· ακόμα και αν τώρα έχει αυξηθεί το ποσοστό εκτέλεσης στο 93% αυτό δεν φαίνεται ιδιαίτερα αξιοσημείωτο, καθώς πρέπει να συνυπολογιστεί η συνεργασία με τα οχήματα των ΚΤΕΛ και η μίσθωση των οχημάτων μέσω leasing.

ΟΑΣΑ: Τα τελευταία χρόνια το παραγόμενο έργο της ΟΣΥ είναι σημαντικά αυξημένο σε σχέση με το 2019, απόρροια της ενσωμάτωσης λεωφορείων μέσω της μεθόδου leasing, αλλά και της ανάθεσης συγκοινωνιακού έργου σε ΚΤΕΛ.

ΟΑΣΑ: Από το 2007 έως σήμερα έχουν προσληφθεί στην ΟΣΥ 1.119 οδηγοί και 472 τεχνίτες. Στη διάρκεια των 16 ετών (2007-2023) το ποσοστό των ετήσιων αποχωρήσεων προσωπικού (κυρίως λόγω συνταξιοδότησης) βρίσκεται σε μεγαλύτερο ποσοστό από τις προσλήψεις.

Σχόλιο inside story: Με τις ερωτήσεις μας προς τον οργανισμό ζητούσαμε στοιχεία από το 2007 μέχρι σήμερα, σε μια προσπάθεια αποτύπωσης της πορείας του οργανισμού μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα που να περιλαμβάνει και δεδομένα προ οικονομικής κρίσης, για ασφαλέστερα συμπεράσματα. Από την απάντηση του Οργανισμού επιβεβαιώνεται πλήρως η έλλειψη προσωπικού που περιγράφεται στο ρεπορτάζ.

Τα ΚΤΕΛ και το leasing

Όπως γράφαμε ήδη από το 2021, για να αντιμετωπιστεί η έλλειψη των οχημάτων και τα προβλήματα από την παλαιότητα του στόλου, προκρίθηκαν κάποιες λύσεις που έχουν δεχθεί κριτική. Η μια είναι η σύμβαση με τα ΚΤΕΛ, όπου συνομοσπονδίες από διάφορα μέρη της χώρας ανέλαβαν γραμμές στην Ανατολική και Δυτική Αττική. Πρόκειται για μια συνεργασία που έγινε κάτω από τις έκτακτες συνθήκες της πανδημίας, όμως ανανεώθηκε και αργότερα και τελικά όταν τον Δεκέμβριο του 2023 ο Οργανισμός επιχείρησε την εκ νέου ανανέωσή της, βρήκε σθεναρή αντίσταση στο Ελεγκτικό Συνέδριο, σύμφωνα με την γνώμη του οποίου οι «έκτακτες συνθήκες» είχαν παρέλθει. Για να μην μείνει όμως η Αθήνα χωρίς τις 60 και πλέον γραμμές που εξυπηρετούσαν τα ΚΤΕΛ, η κυβέρνηση προχώρησε τη συνεργασία με μια τροπολογία. 

Η δεύτερη λύση ήταν το leasing οχημάτων. Ο Ραυτόπουλος σχολιάζει: «Έχουμε περίπου 200 λεωφορεία των ΚΤΕΛ και 300 λεωφορεία με leasing. Φυσικά και από τη στιγμή που μπήκαν στη ζωή μας υπάρχει αύξηση των δρομολογίων, ωστόσο οι λύσεις αυτές είναι ασύμφορες για την εταιρεία και το δημόσιο. Το είδαμε και τώρα αυτό με τη νέα σύμβαση που θέλουν να κάνουν με τα ΚΤΕΛ, θέλουν να δώσουν λιγότερες λεωφορειακές γραμμές, για τα διπλάσια χρήματα».

Επιπρόσθετα, οι οδηγοί σχολιάζουν ότι οι επισκευές στα οχήματα με leasing παρουσιάζουν προβλήματα: «Στα λεωφορεία που έχει ο ΟΣΥ γίνονται τακτικές επιθεωρήσεις, προλαβαίνουν, επισκευάζονται το βράδυ και την επόμενη μέρα βγαίνουν για δουλειά. Με τα λεωφορεία που έχουν πάρει με leasing υπάρχει πρόβλημα γιατί η επισκευή τους δεν γίνεται εδώ. Ο ανάδοχος έχει για τις επισκευές τον μπάρμπα Θόδωρο και τον μπάρμπα Χρήστο και περιμένει πότε θα αδειάσουν για να επισκευάσουν το λεωφορείο».

Θα αυξηθούν τα δρομολόγια;

Τα 140 νέα ηλεκτρικά λεωφορεία, ένα μόνο μέρος δηλαδή από τον διαγωνισμό προμήθειας 770 λεωφορείων που προκηρύχθηκε το 2021 –καθυστέρησε αρκετά και δύο από τα πέντε μέρη του βγήκαν άγονα– αναμένεται να φανούν σύμφωνα με δήλωση του Διευθύνοντος Συμβούλου του ΟΣΥ Α.Ε., Στέφανου Αγιάσογλου, στους δρόμους της Αθήνας από τον Απρίλιο του 2024. Πρόκειται, όπως μαθαίνουμε, να αντικαταστήσουν γερασμένα EURO I και EURO II, τα οποία ήδη από το 2022 δεν θα έπρεπε να κυκλοφορούν στην πόλη δεδομένων των περιορισμών για τους ρύπους.

Image

Θα αυξήσει αυτό τον αριθμό των δρομολογίων; «Όχι βέβαια» απαντά αφοπλιστικά ο Ραυτόπουλος. Για τον ίδιο, όπως και για όλους όσοι μας μίλησαν γι' αυτό το ρεπορτάζ, αυτό που αναμένεται είναι προφανώς να μην βγαίνουν τόσες βλάβες. Θα υπάρχει ως εκ τούτου μια μικρή αύξηση των δρομολογίων, αλλά δεν θα είναι ικανή να κάνει τη διαφορά. Συγκοινωνιολόγοι εκτιμούν ότι μπορεί με τη μερική αντικατάσταση του στόλου να προστεθεί ένα επιπλέον δρομολόγιο μέσα στην ημέρα σε μια γραμμή, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι ικανό να αλλάξει την εμπειρία του επιβατικού κοινού.

Για εκείνους που ξέρουν καλά το θέμα, οι δημόσιες συγκοινωνίες δεν ανέκαμψαν ποτέ από τη βαθιά κρίση, κάτι που αντανακλά βέβαια τις προτεραιότητες που έβαλαν οι εκάστοτε κυβερνώντες. Για κάποιους, η ενίσχυσή τους είναι μια πολιτική απόφαση δύσκολη στην «ωρίμανση». Κοινώς, χρειάζεται νομιμοποίηση από το σύνολο των πολιτών, επειδή δεν χρησιμοποιούν όλοι τις συγκοινωνίες. Το αυγό έκανε την κότα όμως, ή η κότα το αβγό; Πόσοι δεν θα προτιμούσαν τη συγκοινωνία από το αυτοκίνητό τους, αν μπορούσαν να πάνε παντού, εύκολα, γρήγορα και μέσα σε ...καθαρά λεωφορεία;