Η αθετημένη υπόσχεση για την Πλατεία Ελευθερίας
Μια από τις πιο γνωστές φωτογραφίες του Ολοκαυτώματος βρίσκεται στο Holocaust Memorial, στο Βερολίνο. Είναι από την πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη και το λεγόμενο «Μαύρο Σάββατο» του 1942, μια μέρα με τεράστιο συμβολικό βάρος. Ο δημόσιος εξευτελισμός των Εβραίων της πόλης ήταν το πρώτο βήμα της αποανθρωποποίησης που ακολούθησε στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης.
Δανειζόμαστε την περιγραφή από τον νομικό Γιομτώβ Γιακοέλ, που καταγράφει τα γεγονότα τη στιγμή μου συμβαίνουν. Είναι 11 Ιουλίου του 1942, στις 3 το μεσημέρι. Κάτω από τον καυτό ήλιο τα καψόνια των Ναζί στους Εβραίους –«σκύψε, σήκω, κάνε κωλοτούμπα»– είναι εξευτελιστικά και βασανιστικά. Οι Γερμανοί αρχίζουν να μαστιγώνουν όποιον τολμάει να καθίσει, μέχρι να χύσει αίμα. Μερικοί δεν αντέχουν και λιποθυμούν. Μερικοί άλλοι πεθαίνουν και το ληξιαρχείο γράφει «καρδιακή ανακοπή». Οι περίοικοι και οι περαστικοί απλώς κοιτούν. Στην πλατεία Ελευθερίας πεθαίνουν οι πρώτοι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης από τους ναζί. Πολύ περισσότεροι στα καταναγκαστικά έργα και 45.000 στα στρατόπεδα εξόντωσης.
Από τη δεκαετία του ’50 η πλατεία Ελευθερίας μετατράπηκε σε χώρο στάθμευσης και αφετηρίας λεωφορείων. Θα είχε την ίδια τύχη, αν εκεί είχαν