Αποκαθηλώθηκαν οι εισαγγελείς των υποκλοπών λίγο πριν τις διώξεις κατά δύο προσώπων
Την Τετάρτη 25 Οκτωβρίου, στις 10 το πρωί, η μία από τους υπογράφοντες είχε κληθεί να καταθέσει για τις υποκλοπές. Νωρίς το πρωί της Δευτέρας την ενημέρωσαν από τη γραμματεία της Εισαγγελίας Αθηνών ότι η κατάθεσή της ακυρώνεται. Με παραγγελία της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου Γεωργίας Αδειλίνη, ο φάκελος μόλις είχε αφαιρεθεί από τους δύο εισαγγελείς Πρωτοδικών Κωνσταντίνο Σπυρόπουλο και Αγγελική Τριανταφύλλου δια της «αναβάθμισης» της έρευνας και ανάθεσής της στον αντεισαγγελέα του ανωτάτου δικαστηρίου Αχιλλέα Ζήση.
H υπόθεση αυτή, γράφει η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, είναι «εξαιρετικής φύσης» και «μείζονος σημασίας» και απαιτείται η αναβάθμιση της σχετικής έρευνας. Ως προς τη φύση και τη σημασία της υπόθεσης, δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς. Ειδικά αν αναλογιστούμε ότι μέσα στους στόχους του παράνομου κατασκοπευτικού λογισμικού Predator η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, έχει βρει –όπως αποκαλύπτουμε σήμερα– ακόμη και το τηλέφωνο της ίδιας της Εισαγγελέως της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Βασιλικής Βλάχου. (Μένει να φανεί αν είχε υπογράψει και την άρση ...του δικού της απορρήτου, αν πράγματι είχε αρθεί.)
Το ερώτημα είναι γιατί η κυβέρνηση κάνει τώρα κάτι –αναβάθμιση της έρευνας– το οποίο καλείτο να κάνει από τον Σεπτέμβριο του 2022 (και αρνείτο ο προκάτοχος της Αδειλίνη, Ισίδωρος Ντογιάκος). Μάλιστα την ώρα που μάλιστα, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, οι δύο Εισαγγελείς στη μέχρι τώρα έρευνά τους είχαν στοιχειοθετήσει και την ύπαρξη κακουργήματος και ετοιμάζονταν να ασκήσουν έως το τέλος του έτους διώξεις κατά δύο κρατικών αξιωματούχων που συνδέονται με τη δραστηριότητα της ΕΥΠ.
Η αιτιολογία που δόθηκε για την αλλαγή των υπεύθυνων για την έρευνα ήταν πως οι δύο εισαγγελείς καθυστερούσαν. Είναι αυτό αλήθεια;
Η αλήθεια είναι πως οι δύο εισαγγελείς δεν επέδειξαν τα γρηγορότερα αντανακλαστικά στους 14 μήνες που έχουν τον φάκελο. Όμως αυτό οφειλόταν περισσότερο σε παράγοντες που φαίνεται ότι ήταν πάνω από τις δυνάμεις τους. Ένας από αυτούς ήταν η προφανής έλλειψη πολιτικής βούλησης να αναζητηθούν οι απαντήσεις σε ένα σκάνδαλο που, όπως έχει γράψει και αποδείξει επανειλημμένα το inside story, εμπλέκει την ίδια την κυβέρνηση. Ένας άλλος παράγοντας για τον οποίον οι δύο εισαγγελείς δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα ήταν η έλλειψη συνεργασίας από την –απολύτως απαραίτητη για τις έρευνές τους– αστυνομία και τους μάρτυρες.
Άρνηση της αστυνομίας και των μαρτύρων
Το περσινό φθινόπωρο οι δύο υπογράφοντες δώσαμε από μία κατάθεση στον εισαγγελέα Σπυρόπουλο για τις υποκλοπές. Παρά το γεγονός ότι το θέμα ήταν επείγον και εκείνος και η συνάδελφός του Αγγελική Τριανταφύλλου βιάζονταν, ήταν φανερό ότι δυσκολεύονταν να προχωρήσουν. Η Διεύθυνση Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας, που τους ήταν απαραίτητη για την τεχνική διαλεύκανση της μόλυνσης κινητών τηλεφώνων με Predator, δεν επιθυμούσε ανάμειξη. Ο λόγος είναι πιθανά πως όσοι έκαναν τις παρακολουθήσεις ήταν αποσπασμένοι στην ΕΥΠ αστυνομικοί, ανήκαν δηλαδή στο σώμα, κατά συνέπεια οι ανακριτικοί υπάλληλοι έπρεπε να στραφούν εναντίον συναδέλφων τους. Θα μπορούσαν οι δύο εισαγγελείς να στραφούν σε ιδιώτες τεχνικούς συμβούλους, ιδιαίτερα για το κατασκοπευτικό λογισμικό Predator της εταιρείας Intellexa; Θα μπορούσαν, αν είχε η εισαγγελία το απαραίτητο μπάτζετ, αλλά όπως μας διαβεβαίωσε τότε μια πηγή του υπουργείου Δικαιοσύνης, «ευτυχώς δεν είχαν». (Το «ευτυχώς» ερμηνεύεται κατά βούληση.)
Επί μήνες οι Εισαγγελείς έμοιαζαν σαν να κλωθογυρίζουν στο ίδιο σημείο. Κάλεσαν και τους εργαζόμενους της Intellexa, αλλά εκείνοι δεν είπαν το παραμικρό, όπως άλλωστε τους είχε συμβουλέψει να κάνουν η εταιρεία, σύμφωνα με τις σχετικές οδηγίες που και γραπτά έχουν διατυπωθεί. Το παράδειγμα έδωσε η υπεύθυνη της εταιρείας Σάρα Χάμου, που απάντησε γραπτά σε ερωτήσεις της εξεταστικής επιτροπής της Βουλής χωρίς να πει το παραμικρό. Ούτε στην Αρχή για την Προστασία των Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα η Intellexa έδωσε όλα τα στοιχεία, με αποτέλεσμα να της επιβληθεί πρόστιμο 50.000 ευρώ, εναντίον του οποίου η εταιρεία προσέφυγε στο ΣτΕ όπου η υπόθεση θα εκδικαστεί σύντομα.
Μόνο οι υπάλληλοι του ΥΠΕΞ συνεργάστηκαν
Οι μόνοι που εισέφεραν στοιχεία στους δύο Εισαγγελείς Πρωτοδικών ήταν οι υπάλληλοι του υπουργείου Εξωτερικών, οι οποίοι κατέθεσαν και μίλησαν αναλυτικά για τις συνθήκες των εξαγωγών των προϊόντων της Intellexa από την Ελλάδα στα αυταρχικά καθεστώτα της Μαδαγασκάρης και του Σουδάν. Σύμφωνα με πληροφορίες του inside story από το υπουργείο Οικονομικών, τα τελωνεία απέστειλαν έγγραφα που επιβεβαίωσαν όσα κατέθεσαν οι υπάλληλοι του ΥΠΕΞ για τις επί της ουσίας από κοινού εξαγωγές της Intellexa με την ΚΡΙΚΕΛ, συμφερόντων του επιχειρηματία Γιάννη Λαβράνου – κάτι εξ άλλου που επιβεβαιώθηκε από το απόρρητο πόρισμα του υπουργείου Εξωτερικών που έφερε στο φως το inside story την άνοιξη του 2023.
Όλες οι ενδείξεις και οι πληροφορίες που συγκεντρώσαμε δείχνουν ότι για τις εξαγωγές είχε τεκμηριωθεί η παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και η άσκηση διώξεων και γι' αυτές ήταν ζήτημα χρόνου. Εξ άλλου για την εξέλιξη αυτή είχε προσωπικό ενδιαφέρον ο Νίκος Δένδιας, πρώην υπουργός Εξωτερικών και νυν υπουργός Εθνικής Άμυνας, που είχε ζητήσει και πετύχει τον Ιανουάριο του 2023 την απομάκρυνση του τότε γενικού γραμματέα του ΥΠΕΞ Γιάννη Σμυρλή, έμπιστου συνεργάτη του Κυριάκου Μητσοτάκη και νυν Γενικού Διευθυντή της Νέας Δημοκρατίας. Ο Γιάννης Σμυρλής είναι το πρόσωπο που υπέγραψε τις άδειες εξαγωγής του κατασκοπευτικού εξοπλισμού από την Ελλάδα προς χώρες με αρκετά φτωχό σκορ στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παρόλα αυτά δεν εξετάστηκε –για άγνωστους λόγους– στο πλαίσιο της εσωτερικής έρευνας που διενεργήθηκε στο ΥΠΕΞ μετά τον σάλο των δημοσιογραφικών αποκαλύψεων από inside story και New York Times για εξαγωγές σε Σουδάν και Μαδαγασκάρη αντίστοιχα.
Το προσωπικό ενδιαφέρον του Νίκου Δένδια έγκειται στο γεγονός ότι είχε βρεθεί και ο ίδιος στο στόχαστρο παρακολούθησης με το Predator, όπως διαπίστωσε στους ελέγχους της η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και έχει ήδη αποκαλύψει το inside story.
(Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες από κυβερνητικούς κύκλους, είχε ζητηθεί και η νόμιμη παρακολούθηση του Δένδια για λόγους εθνικής ασφαλείας, αλλά την είχε απορρίψει η Εισαγγελέας της ΕΥΠ Βασιλική Βλάχου.)
Οι καθυστερήσεις θα έφερναν την παραγραφή;
Κάτι ακόμα που αναφέρεται στην παραγγελία της Γ. Αδειλίνη ως αιτία για την αλλαγή χεριών στην έρευνα είναι ο «κίνδυνος παραγραφής των ερευνώμενων εγκλημάτων». Αυτό όμως είναι αληθές στην περίπτωση μόνο των πλημμελημάτων, που έχουν χρόνο παραγραφής την 5ετία. Ωστόσο, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η έρευνα των Εισαγγελέων στοιχειοθετεί και κακουργήματα για τα οποία, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ετοιμάζονταν να ασκήσουν έως το τέλος του έτους διώξεις. Τα κακουργήματα έχουν χρόνο παραγραφής την 20ετία.
Κάνοντας αυτές τις σκέψεις στραφήκαμε στον δικηγόρο Ζαχαρία Κεσσέ, που εκπροσωπεί τα θύματα των υποκλοπών Θανάση Κουκάκη και Άρτεμις Σίφορντ. Τον ρωτήσαμε ποιες πράξεις θα παραγράφονταν. Μας είπε ότι η «παγίδευση τηλεφώνου» (κλασική παρακολούθηση με λογισμικό) θα παραγραφόταν, καθώς οι παρακολουθήσεις εμπίπτουν στο χρονικό διάστημα κατά το οποίο η κυβέρνηση είχε μετατρέψει την παγίδευση σε πλημμέλημα (με το άρθρο 370Α του Ποινικού Κώδικα του 2019). Παρόλα αυτά, κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τα προσωπικά δεδομένα. Κι επειδή η παγίδευση με λογισμικό κάθε smart phone αφορά και τα προσωπικά δεδομένα του κατόχου, η πραγματική πράξη δεν θα παραγραφόταν, σύμφωνα με τον Κεσσέ, καθώς δεν μπορείς να παγιδεύσεις έξυπνο τηλέφωνο χωρίς να απειλήσεις τα προσωπικά δεδομένα του χρήστη του.
Η καθόλου τυχαία συγκυρία
Η χρονική στιγμή που επιλέχθηκε πάντως από τον Άρειο Πάγο για την αναβάθμιση της υπόθεσης συμπίπτει με την επαναφορά από τους δύο εισαγγελείς πρωτοδικών του αιτήματος προς την ΑΔΑΕ να ελέγξει εάν είχαν κινηθεί και από την ΕΥΠ διαδικασίες άρσης απορρήτου για τα συνολικά 92 τηλέφωνα-στόχους του Predator (ανάμεσά τους βρίσκονται και αρκετοί υπουργοί της κυβέρνησης Μητσοτάκη) που έχει εντοπίσει μέχρι στιγμής η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Υπενθυμίζουμε γιατί αυτό έχει σημασία: εάν η ΕΥΠ είχε ζητήσει να θέσει υπό νόμιμη παρακολούθηση ανθρώπους που ταυτόχρονα ήταν στόχοι παράνομης παρακολούθησης, έχοντας λάβει μήνυμα για Predator, αυτό θα ήταν μια απόδειξη στα χέρια της δικαιοσύνης ότι το κέντρο των παρακολουθήσεων, νόμιμων και παράνομων, είναι ενιαίο.
H λίστα Μενουδάκου
Τον Ιούλιο του 2023, έναν χρόνο αφότου ο Νίκος Ανδρουλάκης είχε περάσει το κατώφλι του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου για να καταγγείλει την απόπειρα παγίδευσης του κινητού του τηλεφώνου με το spyware Predator, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων υπό τον Κωνσταντίνο Μενουδάκο άρχισε να στέλνει επιστολές σε όσους είχε διαπιστώσει από τις εν εξελίξει έρευνές της ότι είχαν βρεθεί στο στόχαστρο του κατασκοπευτικού λογισμικού. H λίστα αριθμεί συνολικά 92 άτομα που έλαβαν μολυσμένα sms. Κάποιοι από αυτούς στο μεταξύ είχε γίνει γνωστό ότι είχαν παρακολουθηθεί ταυτόχρονα και με τον συμβατικό και νομότυπο τρόπο της άρσης του απορρήτου από την ΕΥΠ – υποτίθεται για λόγους εθνικής ασφαλείας (Θανάσης Κουκάκης, Νίκος Ανδρουλάκης, Άρτεμις Σίφορντ). Πρόκειται για μία ακόμη απόδειξη για την ύπαρξη κοινού κέντρου παρακολουθήσεων, νόμιμων και παράνομων.
Πλην του Νίκου Δένδια, η λίστα Μενουδάκου περιλαμβάνει τα τηλέφωνα πολλών άλλων μελών του υπουργικού συμβουλίου (Γιώργος Γεραπετρίτης, Άδωνις Γεωργιάδης, Βασίλης Κικίλιας, Κωστής Χατζηδάκης, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης), πολλών άμεσων ή έμμεσων συνεργατών του πρωθυπουργού αλλά και γενικών γραμματέων υπουργείων, όπως η Άννα Στρατινάκη στο υπουργείο Εργασίας που της εστάλη σύνδεσμος τον Μάρτιο του 2021, «μασκαρισμένος» ως επιστολή της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων. Μεταξύ των κακόβουλων sms που αλίευσε στις έρευνές της η Αρχή Προστασίας Δεδομένων υπάρχουν μηνύματα με φερόμενο αποστολέα αντιπροσωπεία αυτοκινήτων για επείγουσα αλλαγή ελαττωματικού αερόσακου σε αυτοκίνητο συγκεκριμένης μάρκας (άρα ο πραγματικός αποστολέας του μολυσμένου με Predator συνδέσμου θα έπρεπε να γνωρίζει τι αυτοκίνητο οδηγούσε ο στόχος του, αλλιώς δεν θα ήταν πιστευτό το μήνυμα) και άλλα φαινομενικά αθώα μηνύματα, όπως ηλεκτρονικές ευχές που προέρχονται από κάποιον Gregory.
Το πρώτο αίτημα των Εισαγγελέων, που είχε γίνει πριν τρεις εβδομάδες, επί της ουσίας εμποδίστηκε από τη νέα σύνθεση της ΑΔΑΕ, η οποία αντί να πάει στους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους για να ελέγξει η ίδια εάν η ΕΥΠ είχε κινήσει διαδικασίες άρσης απορρήτου για τα 92 τηλέφωνα, ζήτησε το θέμα να παραπεμφθεί στο τριμελές όργανο του νόμου 5002 του Δεκεμβρίου 2022 για την άρση του απορρήτου – το οποίο όμως υποτίθεται ότι θα συστηνόταν για την επεξεργασία αιτημάτων πολιτών που θέλουν να ενημερωθούν εάν παρακολουθούνται, και όχι για την επεξεργασία αιτημάτων εισαγγελέων του ελληνικού κράτους, που δεν θα φανταζόταν κανείς ότι χρειάζεται να περάσουν από κάποια επιτροπή. (Υπενθυμίζουμε ότι η σύνθεση της Ολομέλειας της ανεξάρτητης αρχής άλλαξε από την κυβερνητική πλειοψηφία με αντισυνταγματικό τρόπο, με τοποθέτηση νέων μελών και αντιπροέδρου της απολύτου αρεσκείας της.)
Την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου οι δύο Εισαγγελείς Πρωτοδικών επανήλθαν στην ΑΔΑΕ με νέο έγγραφο, με το οποίο της απαγόρευαν την κοινοποίηση της λίστας Μενουδάκου στην τριμελή επιτροπή του νόμου 5002/2022, καθώς έτσι θα διέρρεαν ευαίσθητες πληροφορίες στην ΕΥΠ, η οποία είναι ελεγχόμενη.
Τρεις ημέρες μετά, ο φάκελος τούς αφαιρέθηκε.
Η εισαγγελέας της ΕΥΠ στη λίστα Μενουδάκου
Μέχρι στιγμής το πιο σημαντικό εύρημα της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, για το οποίο γράφουμε σήμερα για πρώτη φορά, είναι πως ανάμέσα στα τηλέφωνα που βρέθηκε να έχουν στοχευθεί με Predator είναι ακόμα και αυτό της ίδιας της εισαγγελέως της ΕΥΠ, Βασιλικής Βλάχου, της οποίας η υπογραφή βρίσκεται σε δεκάδες χιλιάδες άρσεις απορρήτου με την πρόφαση της εθνικής ασφαλείας.
Η αλήθεια είναι πως το αρχικό αίτημα των εισαγγελέων στην ΑΔΑΕ καθυστέρησε αρκετά. Ενώ η λίστα Μενουδάκου τους είχε παραδοθεί από το καλοκαίρι, άφησαν να περάσει ένα δίμηνο μετά τις εκλογές έως ότου κινηθούν. Το ίδιο ισχύει και για την αρχή του Χρήστου Ράμμου (ΑΔΑΕ), που τον περασμένο Ιούνιο έδωσε δύο μήνες καιρό στην ΕΥΠ για να απολογηθεί για την καταστροφή των στοιχείων της παρακολούθησης του Νίκου Ανδρουλάκη.
Είναι πιθανό οι καθυστερήσεις αυτές να οφείλονται σε –δικαιολογημένο– φόβο για την αντίδραση της κυβέρνησης σε ένα τέτοιο αίτημα; Εκ του αποτελέσματος, εμείς απαντάμε πως ναι.
Τα αναπάντητα ερωτήματα πλέον είναι πολλά: Θα αποφασίσει τώρα η εισαγγελέας της ΕΥΠ (ως μέλος της τριμελούς επιτροπής) αν θα βλάψει …τον εαυτό της; Θα καλέσει ο Αχιλλέας Ζήσης, που αναλαμβάνει την ανάκριση, να καταθέσουν ως μάρτυρες οι υπουργοί και όλοι οι υπόλοιποι, τα τηλέφωνα των οποίων περιλαμβάνονται στη λίστα Μενουδάκου; Θα προχωρήσει με την άσκηση διώξεων για τα πλημμελήματα που παραγράφονται κατά την Αδειλίνη; Θα προχωρήσει στην άσκηση διώξεων για τις εξαγωγές; Θα είναι πιο γρήγορος από εκείνους που κατηγορεί η προϊσταμένη του ότι ήταν αργοί;
Η έρευνα του Ντογιάκου
Πάντως την ώρα που στο όνομα της επιτάχυνσης της δικαιοσύνης αφαιρείται ο φάκελος από τους δύο εισαγγελείς, μία άλλη έρευνα, του ίδιου του προκατόχου της Αδειλίνη, Ισίδωρου Ντογιάκου, αποκαλύπτεται πως ολοκληρώθηκε τον περασμένο Μάιο. Η προανάκριση του Ντογιάκου αφορούσε το ποιος διέρρευσε πληροφορίες για την παρακολούθηση του Θανάση Κουκάκη. Στα συμπεράσματά του φαίνεται να κατονομάζει ως υπόπτους το πρώην μέλος της ΑΔΑΕ Κατερίνα Παπανικολάου και το έτερο μέλος της Αρχής, καθηγητή Στέφανο Γκρίτζαλη. Αυτοί καλούνται να καταθέσουν ως ύποπτοι στις 9 Νοεμβρίου.
![Η Κατερίνα Παπανικολάου στην εκδήλωση του inside story την Πέμπτη 27 Απριλίου στην ΕΣΗΕΑ για τον έναν χρόνο του σκανδάλου των υποκλοπών. [Μάριος Λώλος]](/sites/default/files/styles/node_related_medium/public/2023-10/CEPapanikolaouMariosLwlos0023.jpg.webp?itok=tQiw1POm)
