«Τα ανέκδοτα μας έσωσαν»: Το χιούμορ στην εποχή του Στάλιν

Σταλινισμός. Η λέξη πυροδοτεί στο μυαλό δεκάδες συνδέσεις, και το «αστείο» δεν είναι συνήθως μία από αυτές. Η λέξη είναι πλέον συνώνυμη με τον βίαιο και παντοδύναμο κρατικό έλεγχο που δεν άφηνε περιθώρια για γέλιο ή οποιαδήποτε μορφή διαφωνίας. Κι όμως, τα αμέτρητα ημερολόγια, τα απομνημονεύματα και ακόμη και τα αρχεία του σοβιετικού κράτους αποκαλύπτουν ότι οι άνθρωποι συνέχιζαν να σπάνε πλάκα αστειευόμενοι με τις συχνά τρομερές ζωές που αναγκάζονταν να ζήσουν στη σκιά των γκουλάγκ.

Μέχρι τη δεκαετία του 1980, τα σοβιετικά πολιτικά ανέκδοτα ήταν τόσο δημοφιλή, που ακόμη και ο Αμερικανός πρόεδρος Ρόναλντ Ρέιγκαν ευχαριστιόταν να τα μαθαίνει και να τα επαναλαμβάνει. Όμως, 50 χρόνια νωρίτερα, κάτω από την παρανοϊκή και βίαιη ηγεμονία του Στάλιν, γιατί να μοιραστούν οι απλοί Σοβιετικοί πολίτες αστεία που γελοιοποιούσαν τους ηγέτες τους και το σύστημα, από τη στιγμή που διέτρεχαν τον κίνδυνο να σπάσει την πόρτα του σπιτιού τους το Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (Εν Κα Ντε Βε) και να τους χωρίσει βίαια από τις οικογένειές τους, πιθανότατα για πάντα;

Σήμερα γνωρίζουμε πως, όχι μόνο στο τραπέζι της κουζίνας, αλλά και στο τραμ, περιτριγυρισμένοι από ξένους και ίσως ακόμα πιο θαρραλέα στο εργοστάσιο, όπου οι εργάτες έπρεπε συνεχώς να αποδεικνύουν την απόλυτη αφοσίωσή τους στον σοβιετικό σκοπό, οι Σοβιετικοί έκαναν αστεία που σατίριζαν το καθεστώς και ακόμα και τον ίδιο τον Στάλιν.