Μωυσής Ελισάφ, από τη μνήμη στη δράση
Η πρώτη μας συνάντηση ήταν το 2008 στο εβραϊκό νεκροταφείο των Ιωαννίνων, την επόμενη μιας καταστροφής μέρους των τάφων από φασίστες. «Εδώ είναι τα περισσότερα σημάδια εβραϊκής ζωής», μου είχε πει σαρκαστικά. Ήταν όμως σωστό, καθώς σε αυτό το νεκροταφείο υπάρχει μια συστάδα εβραϊκών τάφων που έχουν μεταφερθεί εκεί από το παλιότερο εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης.
Στον τάφο της μητέρας
Περπατάγαμε αργά στον βαθύ ίσκιο του νεκροταφείου – ήταν μια χειμωνιάτικη μέρα με λιακάδα, η πόλη ήταν γυάλινη, όπως γράφει ο σημαντικότερος ποιητής της. Μεταξύ των άλλων μου ανέφερε πως είχε καταστραφεί και ο τάφος της μητέρας του στους βανδαλισμούς που είχαν γίνει. Κάποια στιγμή ο Ελισάφ άρχισε να μου μιλάει για το πώς έφυγαν οι γονείς του πριν από την καταστροφή της 25ης Μαρτίου 1944 από την πόλη. Ακολούθησαν τη συμβουλή του άτυπου επικεφαλής της ρωμανιώτικης κοινότητας, Σαμπεθάϊ Καμπελή. Ο Καμπελής, ήρωας της περίφημης συλλογής διηγημάτων του Δημήτρη Χατζή «Το τέλος της μικρής μας πόλης», ήταν πρόεδρος του θρησκευτικού δικαστηρίου μιας υπερσυντηρητικής κοινότητας και πίστευε ότι η θέση αυτή του έδινε μεγαλύτερη επιρροή στους Ρωμανιώτες της πόλης από ό,τι η προεδρία της ίδιας της αρχαιότερης εβραϊκής