Την 21η Αυγούστου του 2021, το twitter account του FDA (Food and Drug Administration, ο Αμερικάνικος ΕΟΦ) ανάρτησε το παρακάτω tweet:
|
Αυτές τις μέρες που υπάρχει ανάγκη για ξεκάθαρη ενημέρωση κι ανάλυση, το inside story προσφέρει όλα τα άρθρα γύρω από τον Covid-19 ελεύθερα σε όλους τους αναγνώστες. #ΜένουμεΑσφαλείς: Ανακαλύψτε πάνω από 2. 500 ρεπορτάζ και ιστορίες του inside story. Γραφτείτε για έναν μήνα δωρεάν EΔΩ. |
Σε ελεύθερη απόδοση: «Δεν είσαι άλογο. Δεν είσαι αγελάδα. Σοβαρά τώρα κόσμε, σταματήστε».
Αυτό που ώθησε τον FDA να αναρτήσει αυτό το tweet, με αυτό το ύφος, είναι μία από τις πτυχές της παγκόσμιας αντιεμβολιαστικής σέχτας: η φαρμακευτική ουσία γνωστή με το όνομα «ιβερμεκτίνη» (Ivermectin).
Διανύουμε πλέον το τρίτο έτος της πανδημίας Covid-19 και έχουμε επίσημα από τον Ιανουάριο του 2021 διαθέσιμα τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά εμβόλια στη Δύση και περισσότερα από 10 εγκεκριμένα εμβόλια συνολικά στον πλανήτη. Μαζί με αυτά, έχουμε και ένα υπερενεργό αντιεμβολιαστικό κίνημα, που εκφράζεται με κάθε δυνατό τρόπο σε όλα τα διαθέσιμα social media, και το οποίο έχει γίνει σημείο μελέτης σε διάφορα ερευνητικά επίπεδα: κοινωνιολογικά, πολιτικά αλλά και από πλευράς πληροφορικής και διάχυσης παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων σε μεγάλη κλίμακα, δηλαδή σε social media. Μελετώντας λοιπόν τα ευρήματα σε περίπου τρία εκατομμύρια tweets που συλλέχθηκαν για την μελέτη και ανίχνευση τάσεων του αντιεμβολιαστικού κινήματος, μπορούμε να δούμε ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα, κυρίως ακολουθώντας τις λέξεις-κλειδιά του.
| Το άρθρο αυτό βασίζεται σε εν εξελίξει έρευνα για τη διάδοση προπαγάνδας και fake news σχετιζόμενων με την πανδημία, την εργαλειοποίηση των εμβολίων και της δημόσιας υγείας για πολιτικούς σκοπούς, καθώς επίσης και τη διερεύνηση της δυνατότητας κατασκευής εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης για την ανίχνευση και παρακολούθηση των τάσεων αυτών. Τα δεδομένα έχουν ληφθεί από το twitter μέσω του προγράμματος Academic Research Access της πλατφόρμας twitter. |
Στις αρχές της πανδημίας, τον Μάιο του 2020, o τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι η χλωροκίνη ήταν το μαγικό φάρμακο κατά του κορονοϊού. Το αποτέλεσμα ήταν βέβαια πολύς κόσμος να δηλητηριαστεί και αρκετός να πεθάνει. Η λέξη chloroquine απαντάται περίπου σε 700.000 tweets, συνολικά.
Η ιβερμεκτίνη, συνηθισμένο αντιπαρασιτικό για άλογα και αγελάδες, ήταν η αφορμή για το tweet του FDA που αναφέραμε παραπάνω. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο αναρτήσεις στην ιστοσελίδα του FDA που τονίζουν ότι η εν λόγω ουσία δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για θεραπεία Covid. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε να εμφανιστούν ολόκληρα sites για την ιβερμεκτίνη και να γραφτούν περί το 1,5 εκατομμύριο tweets σε διάστημα ενός περίπου έτους από αντιεμβολιαστές, τα περισσότερα εκ των οποίων προέρχονται από τις ΗΠΑ. Ίσως να μην αποτελεί πάλι έκπληξη ότι η συγκεκριμένη ουσία είναι δημοφιλής σε υποστηρικτές του Τραμπ. Η ιβερμεκτίνη επίσης προβλήθηκε ως «φάρμακο» από τον βουλευτή του Σύριζα Παύλο Πολάκη, αν και έρχεται τρίτη στην κατάταξη της παραπληροφόρησης.
Η ιβερμεκτίνη έχει περίπου 2.500 εμφανίσεις στο ελληνόφωνο twitter, με σχεδόν τις μισές να τονίζουν τις θέσεις του FDA και της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, ότι δεν αποτελεί αξιόπιστο φάρμακο κατά της νόσου Covid-19.
Στις αρχές του 2021, υπήρξε μια αλληλουχία ειδήσεων για ένα trial για την ουσία κολχικίνη ως φάρμακο κατά της Covid-19, που ξεκίνησε από ελληνικό πανεπιστήμιο και μια ελληνική φαρμακευτική εταιρεία. Το συγκεκριμένο φάρμακο, χωρίς να έχει καταλήξει η κλινική δοκιμή, παρουσιάστηκε ξανά ως θαυματουργή ουσία κατά της Covid, με αναφορές κυρίως στο ελληνικό twitter. Οι κύριοι λόγοι ήταν η αναφορά του κ. Πολάκη στην συγκεκριμένη ουσία και μερίδας του Tύπου, που υπονοούσε ότι η κυβέρνηση δεν επιτρέπει τη χρήση της κολχικίνης ως φαρμάκου.
Τον Σεπτέμβριο του 2021, μετά το πέρας της κλινικής μελέτης, η ουσία βρέθηκε ακατάλληλη για αγωγή και υπάρχει ρητή οδηγία από τον ιατρικό σύλλογο για τη μη χορήγησή της.
Η κολχικίνη είναι (ήταν) ελαφρώς πιο δημοφιλής από την ιβερμεκτίνη στο ελληνόφωνο twitter, με περίπου 3.000 tweets συνολικά. Στο αγγλόφωνο twitter και τους ανάλογους αντιεμβολιαστικούς κύκλους είναι εντελώς άγνωστη/αδιάφορη.
Τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι μια εντυπωσιακή τεχνολογία, η οποία έγινε και αυτή αντικείμενο παραπληροφόρησης και εκμετάλλευσης από αντιεμβολιαστικούς κύκλους. Για διάφορους λόγους παρουσιάστηκαν ως «μαγικό φάρμακο», εναλλακτικό των εμβολίων. Το πρόβλημα είναι ότι τα μονοκλωνικά αντισώματα έχουν διάφορους πρακτικούς περιορισμούς: Πρώτον, ήταν φτιαγμένα για την αρχική μορφή του κορονοϊού και δεν είναι καθόλου αποτελεσματικά σε μεταλλάξεις. Ακόμα, δεν μπορούν να παραχθούν σε μεγάλη κλίμακα, πόσο μάλλον σε ικανά μεγάλη ώστε να υποκαταστήσουν τον εμβολιασμό. Τρίτον, υπάρχει συγκεκριμένο παράθυρο χορήγησης ώστε να είναι αποτελεσματικά. Και βέβαια έχουν υψηλότατο κόστος. Τίποτα από αυτά δεν εμπόδισε το αντιεμβολιαστικό κίνημα να θεοποιήσει τη συγκεκριμένη τεχνολογία, «αντί του εμβολίου». Ίσως πάλι δεν αποτελεί έκπληξη ότι είναι δημοφιλέστατα ανάμεσα σε υποστηρικτές του Τραμπ.
Εδώ όμως, έχουμε πάλι μια ιδιαιτερότητα: η συχνότητα της χρήσης της λέξης «μονοκλωνικά» στο ελληνικό twitter είναι δυσανάλογη σε σχέση με τη χρήση της λέξης «monoclonal» (περισσότερες από 10.000 εμφανίσεις στα ελληνικά και 300.000 στα αγγλικά) και σίγουρα πολύ πιο συχνή από την αναλογία των «ιβερμεκτίνη/ivermectin». Έχει επίσης ενδιαφέρον ότι στα μονοκλωνικά αντισώματα έχουν αποδοθεί σχεδόν μαγικές και υπερφυσικές διαστάσεις και πως έχει διαδοθεί ο μύθος ότι είναι τα φάρμακα «που παίρνουν οι πλούσιοι».
Θερμοί υποστηρικτές των μονοκλωνικών αντισωμάτων είναι πάλι ο κ. Πολάκης και καθηγητές που διερευνούσαν το ενδεχόμενο να πάρουν στην Ελλάδα την αντιπροσωπεία φαρμακευτικής που παράγει μονοκλωνικά αντισώματα.
Ένα ενδιαφέρον και ίσως τρομακτικό εύρημα στα δεδομένα που αναλύουμε είναι η ύπαρξη λογαριασμών που έχουν δημιουργηθεί έως και πέντε χρόνια πριν, οι οποίοι μέχρι το 2020 είτε ήταν ουσιαστικά ανενεργοί ή υπήρχαν για να δημιουργούν/αναπαράγουν clickbait και spam περιεχόμενο, με μικρό όμως αριθμό tweets, της τάξης των 10 ανά χρόνο. Από το 2020 και μετά όμως αλλάζουν εντελώς ύφος και συχνότητα περιεχομένου και φτάνουμε σε περιπτώσεις 3.000-5.000 tweets ανα έτος για το 2020 και 2021, τα οποία έχουν κεντρικό θέμα τον αντιεμβολιασμό και την «επικινδυνότητα» των εμβολίων. Ερευνώντας πιο προσεκτικά τους λογαριασμούς που εμπλέκονται σε αντιεμβολιαστική προπαγάνδα, παρατηρούμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό τους δημιουργήθηκε τα τελευταία 2-3 χρόνια και είναι σχεδόν εντελώς μονοθεματικοί, ισχυρή ένδειξη ότι πρόκειται για ημιαυτοματοποιημένα bots.
Τον Απρίλιο του 2021, η Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσίευσε λεπτομερή έκθεση για την προπαγάνδα και την παραπληροφόρηση στα social media και στο διαδίκτυο όσον αφορά τα εμβόλια και την Covid-19, oνομάζοντας το Κρεμλίνο ως βασικό υπεύθυνο.
Φιλοκρεμλινικά accounts όπως το παραπάνω, για να υποστηρίξουν την αφήγηση ότι η Δύση προσπαθούσε να «δυσφημίσει» το εμβόλιο Sputnik V, αναφέρονταν σε «ανώνυμες πηγές» εντός του Κρεμλίνου που ισχυρίζονταν ότι η Δύση προετοίμαζε μια μεγάλης κλίμακας εκστρατεία δυσφήμισης, η οποία περιελάμβανε ψεύτικα πλάνα από μαζικούς θανάτους ασθενών μετά τον εμβολιασμό με το Sputnik V.
Αν δούμε τώρα ποια είναι τα πιο συνηθισμένα links και domains που μοιράζονται από τους λογαριασμούς που παραπληροφορούν, μπορούμε να εξαγάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα.
Για παράδειγμα, τα παρακάτω links είναι τα πιο συχνά στα tweets που περιέχουν τη λέξη ivermectin:
Στα συχνά διαμοιραζόμενα links βρίσκουμε σε υψηλές θέσεις αντιεμβολιαστική προπαγάνδα αλλά και fact checking από χρήστες που προσπαθούν να εμποδίσουν τη διάχυση της παραπληροφόρησης. Από ό,τι φαίνεται από τα δεδομένα, υπάρχει συστηματικότατη αντιεμβολιαστική προπαγάνδα, αλλά βρίσκει ισχυρότατο (και ευρηματικό) αντίλογο. Μερίδα χρηστών π.χ. του reddit το ανάγκασε να «κλειδώσει» το /r/ivermectin, το οποίο ήταν βασικά σημείο αγοραπωλησίας ιβερμεκτίνης, ποστάροντας (και horse) porn.
Η ανίχνευση των λογαριασμών που είναι μέρος του δικτύου προπαγάνδας είναι αντικείμενο έρευνας από την ακαδημαϊκή κοινότητα. Σε αυτούς βρίσκουμε αρχικές δημοσιεύσεις για την αποτελεσματικότητα της ιβερμεκτίνης σε in vitro πειράματα, το περιβόητο tweet του @FDA αλλά και τουλάχιστον 3-4 αμφιβόλου προέλευσης ιστοσελίδες που φαίνεται να στήθηκαν για να προπαγανδίσουν την χρήση της ιβερμεκτίνης ως anti-Covid φαρμάκου.
Αντίστοιχα, στα ελληνικά tweets βρίσκουμε τα εξής links που περιέχουν τη λέξη ivermectin:
Μέσα στα παραπάνω βρίσκεται και ένα βίντεο του καρδιολόγου Κωνσταντίνου Φαρσαλινού και άλλων, οι οποίοι αναγκάστηκαν να αποσύρουν δημοσίευση στην οποία ισχυρίζονταν ότι οι καπνιστές κινδυνεύουν λιγότερο από Covid-19. Η απόσυρση έγινε επειδή δεν είχαν δηλωθεί συγκρουόμενα συμφέροντα για έμμεση σχέση συγγραφέων της δημοσίευσης με καπνοβιομηχανία.
Στα links επίσης βρίσκουμε το εξαιρετικό νήμα του Μπεν Κόλινς, δημοσιογράφου του NBC, που εξηγεί με λεπτομέρεια την παράνοια της ιβερμεκτίνης καθώς επίσης και τις διασυνδέσεις με την διακυβέρνηση Τραμπ και την δεξιά, συντηρητική οργάνωση America’s Frontline Doctors, η οποία διατηρεί διασυνδέσεις με το Tea Party Movement:
Οι αμφιβόλου εγκυρότητας ιστοσελίδες https://covid19criticalcare.com/ και https://c19ivermectin.com/, που φαίνονται ως πιο συχνές στα tweets (και έχουν και ενότητες στα ελληνικά) μάλλον σχετίζονται όλες με το America’s Frontline Doctors και το twitter τις χαρακτηρίζει πλέον ως μηνύματα spam/ύποπτα links. Η πολιτική του twitter έχει αρχίσει να γίνεται πιο αυστηρή ενάντια στα φαινόμενα αντιεμβολιαστικής προπαγάνδας, και όλο και συχνότερα αναστέλλεται η λειτουργία δημοφιλών λογαριασμών που την ασκούν συστηματικά.
Τα κίνητρα και οι μεθοδολογίες των γκουρού του αντιεμβολιαστικού κινήματος δεν διαφέρουν τόσο από εκείνα των παραθρησκευτικών οργανώσεων. Άλλωστε, έχουμε δει πώς αντέδρασε υποσύνολο των τοπικών ιεραρχών στον εμβολιασμό, αναγκάζοντας την Ιερά Σύνοδο να παρέμβει.
Το αντιεμβολιαστικό κίνημα επίσης κόβει οριζόντια το πολιτικό φάσμα και έχει διείσδυση όχι μόνο σε ακροδεξιό και alt-right κοινό, όπως ίσως θα περίμενε κανείς με βάση την συστηματικότητα της παραπληροφόρησης που έχει ιδεολογική συνάφεια με τον Τραμπ, την alt-right, ακόμα και τους QAnon.
Για παράδειγμα, ο αυτοαποκαλούμενος «εφευρέτης των εμβολίων mRNA» Ρόμπερτ Μαλόουν, μπροστάρης του αντιεμβολιαστικού κινήματος, ο οποίος αναγκάστηκε επίσης να αποσύρει δημοσιεύσεις, μνημονεύεται από αριστερούς, δεξιούς, ακόμα και αναρχικούς αντιεμβολιαστές. Το twitter πρόσφατα προχώρησε σε μόνιμη αναστολή του ιδίου καθώς και της Μάρτζορι Τέιλορ Γκριν, μέλους του Αμερικανικού Κογκρέσου με το κόμμα των Ρεπουμπλικανών, για τη συνεχόμενη αντιεμβολαστική τους προπαγάνδα.
Ένα κοινό χαρακτηριστικό σχεδόν όλων όσοι πρωτοστατούν στο αντιεμβολιαστικό κίνημα είναι η –εσκεμμένη ενδεχομένως– παραποίηση αρχών βασικής στατιστικής. «Το 2021 πέθαναν περισσότεροι από το 2020 επειδή εμβολιάστηκαν», «στα νοσοκομεία είναι περισσότεροι εμβολιασμένοι από ανεμβολίαστους» και άλλα τέτοια, παραβλέποντας φυσικά το γεγονός ότι κανένα εμβόλιο δε προσφέρει 100% προστασία και ότι το ποσοστό των εμβολιασμένων είναι μεγαλύτερο από των ανεμβολίαστων, οπότε είναι φυσιολογικό ο αριθμός ασθενών να είναι μεγαλύτερος στην ομάδα των εμβολιασμένων. Αναλογικά όμως και λαμβάνοντας υπόψην τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης, ο αριθμός των ασθενών που έχουν εμβολιαστεί είναι συστηματικά μικρότερος από εκείνον των ανεμβολίαστων. Ειδικά για τους διασωληνωμένους, σύμφωνα με τα στατιστικά του ΕΟΔΥ 85% των περιπτώσεων είναι ανεμβολίαστοι ή μερικώς εμβολιασμένοι. Η διαστρέβλωση των στατιστικών δεν θα μπορούσε να λείπει από την Ελλάδα, προερχόμενη πάλι από τους ίδιους κύκλους αντιεμβολιαστών ακαδημαϊκών, ερευνητών και πολιτικών.
|
Η εργαλειοποίηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως γόνιμου εδάφους καλλιέργειας αντιεμβολιαστικής προπαγάνδας έχει προβληματίσει κυβερνήσεις και τις ίδιες φυσικά τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Το Meta (facebook) έχει δημιουργήσει αλγορίθμους που επισημειώνουν αυτόματα όλες τις αναρτήσεις που οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης ανιχνεύουν ότι αναφέρονται στην πανδημία. Ανάλογα, το twitter παρέχει σε προγραμματιστές με πρόσβαση στα δεδομένα του το Covid 19 Stream, όπου ανάλογα με το Meta, εφαρμόζει αλγορίθμους μηχανικής μάθησης και επεξεργασίας φυσικής γλώσσας για να ανιχνεύσει αν μια ανάρτηση είναι σχετική με την Covid-19. Το twitter επίσης έχει προχωρήσει σε αυστηροποίηση των όρων χρήσης αναφορικά με την αντιεμβολιαστική προπαγάνδα, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα την αναστολή λογαριασμών. Ταυτόχρονα, νέα κοινωνικά δίκτυα με σαφή προσανατολισμό προς alt right, όπως το gettr (ο δημιουργός του ήταν συνεργάτης του Τραμπ) και το gab (το οποίο δίνει γόνιμο έδαφος σε πάσης φύσεως ακραίες ρητορικές όπως ναζισμό, ρατσισμό, αντισημιτισμο κ.λπ.), φαίνονται να είναι πολύ πιο ανεκτικά και ενθαρρυντικά σε «εναλλακτικές φωνές». Ένα θετικό ίσως είναι ότι αυτά τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν μικρόκοσμο σε σχέση με το twitter και το facebook και ενδεχομένως να ανακοπεί η διάχυση αντιεμβολιαστικής προπαγάνδας σε περίπτωση που twitter, facebook αυστηροποιήσουν ακόμα περισσότερο τις πολιτικές τους. |
Η στρατηγική επικοινωνίας διαφόρων παγκόσμιων αλλά και τοπικών φορέων δεν ήταν πάντα βέλτιστη, με αποτέλεσμα να είναι σχετικά εύκολο να γίνει στόχος επιθέσεων που δεν απέχουν από καταστάσεις που θυμίζουν έντονα QAnon. Αντιστροφή αιτίου αιτιατού: η πιθανότητα να πεθάνει κάποιος αφού διασωληνωθεί είναι μεγάλη, κάτι που οφείλεται στην σοβαρότητα της ασθένειας των ασθενών που έχουν φτάσει σε αυτό το σημείο. Ο φόβος της διασωλήνωσης γίνεται πεδίο εκμετάλλευσης, αντιστρέφοντας το αίτιο/αιτιατό: «αν διασωληνωθείς, θα πεθάνεις».
Μερικά από τα άρθρα μας για τα οποία είμαστε περήφανοι!
Γραφτείτε συνδρομητές και διαβάστε καθημερινά ένα νέο long read που αξίζει τον χρόνο σας. Μετράμε ήδη πάνω από 3.000 ιστορίες. Θα σας γίνει συνήθεια.
Σχόλια