Υπόθεση παρακολούθησης Κουκάκη: Το κράτος ξέρει
H πρώτη δημόσια επιβεβαιωμένη περίπτωση κατασκοπίας δημοσιογράφου στην Ευρώπη με τη χρήση του Predator προκαλεί αναταραχή, εντός και εκτός Ελλάδας.
Χρόνος ανάγνωσης:
8
Πέμπτη 14 Απριλίου 2022
Η εταιρεία Intellexa, που σχετίζεται με τη διάθεση του λογισμικού Predator, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την υποκλοπή περιεχομένου από το κινητό τηλέφωνο του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη, έχει στενότερες σχέσεις με το ελληνικό κράτος από ό,τι το τελευταίο θέλει να παραδεχτεί.
Ενδεικτικό είναι ότι μία εβδομάδα μετά την καταγγελία του Κουκάκη στην αρμόδια Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) και δύο ημέρες μετά τη δημοσιοποίησή της, καμία αρχή της χώρας δεν έχει κινηθεί κατά μιας εταιρείας με γνωστή διεύθυνση.
| Το inside story προσφέρει ελεύθερη πρόσβαση σε αυτό το ρεπορτάζ για όλους και σε κάθε ρεπορτάζ που αφορά στο δημόσιο συμφέρον, με στόχο να ενημερωθούν όλοι οι αναγνώστες και να το μοιραστούν. |
Στο βιαστικό συμπέρασμα ότι η παρακολούθηση του δημοσιογράφου έγινε από ιδιώτη προχώρησε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου τη Δευτέρα, λίγες ώρες μετά το πρώτο δημοσίευμα του inside story για την υπόθεση αυτή και ενώ σύμφωνα με πληροφορίες δεν είχε ολοκληρωθεί η έρευνα της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ), για το ποιος μπορεί να παρακολουθούσε επί τουλάχιστον δέκα εβδομάδες το κινητό του Θανάση Κουκάκη.
Από την πλευρά τους πηγές κοντά στην ΕΥΠ βεβαίωναν ότι η υπηρεσία ούτε έχει σχετικό λογισμικό κατασκοπίας, ούτε στο παρελθόν σκόπευε να αγοράσει τέτοιο, «επειδή μεταξύ των άλλων είναι πολύ ακριβό». Εξάλλου η υπηρεσία έχει προμηθευτεί το 2021, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, λογισμικό για νόμιμη παρακολούθηση από ιταλική εταιρεία.
Η Intellexa στην ιστοσελίδα της τονίζει ότι τα προϊόντα της διατίθενται αποκλειστικά σε αρχές επιβολής του νόμου.
Σύμφωνα με πληροφορίες του inside story πάντως, η Intellexa, που έχει έδρα στην Ελλάδα, πρέπει να ενημερώνει την ελληνική κυβέρνηση για τα συμβόλαια που συνάπτει για την πώληση λογισμικού υποκλοπών στους πελάτες της, που βρίσκονται σε διάφορες χώρες του κόσμου. Άρα το ελληνικό κράτος γνωρίζει εκείνον που έδωσε την εντολή να παρακολουθείται το τηλέφωνο του Κουκάκη.
Ο σύνδεσμος στα Σκόπια
Η Cytrox, εταιρεία ανάπτυξης του Predator, ιδρύθηκε το 2017 στην Βόρεια Μακεδονία από τον Ίβο Μαλινκόβσκι, προτού πουληθεί το 2018 για 5 εκατομμύρια δολάρια σε εταιρεία του ισραηλινού Ταλ Ντίλιαν, πρώην διοικητή της Unit 81, μιας επίλεκτης μονάδας τεχνολογίας που υπάγεται στις μυστικές υπηρεσίες του ισραηλινού στρατού.
Από 2015 έως το 2017 η Βόρεια Μακεδονία συγκλονίστηκε από το σκάνδαλο ενός τεράστιου δικτύου υποκλοπών που είχε οργανωθεί από την κυβέρνηση Γκρούεφσκι εις βάρος των κινημάτων των πολιτών και της αντιπολίτευσης, στο οποίο είχε χρησιμοποιηθεί γερμανικό λογισμικό παρακολούθησης το οποίο επίσης αποκάλυψε το Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο. Πάνω από 5.800 τηλέφωνα παρακολουθήθηκαν, παραιτήθηκαν δύο υπουργοί και δύο άτομα των μυστικών υπηρεσιών συνελήφθησαν το 2017 στη Θεσσαλονίκη και παραμένουν στην Ελλάδα, αφού ο Άρειος Πάγος δεν τους εξέδωσε στη Βόρεια Μακεδονία για τυπικούς λόγους, ανατρέποντας την απόφαση του Εφετείου. Στην πατρίδα του, ένας εξ αυτών καταδικάστηκε από πρωτοδικείο ερήμην το Φεβρουάριο του 2021 σε 15 χρόνια φυλάκιση. Το ίδιο δικαστήριο καταδίκασε σε κάθειρξη 12 ετών τον επικεφαλής της μυστικής αστυνομίας.
Το σκάνδαλο οδήγησε στην πτώση της κυβέρνησης και την ανάδειξη της κυβερνητικής πλειοψηφίας που στήριξε τον Ζόραν Ζάεφ. Το 2018 η Βόρεια Μακεδονία αποφάσισε να δημιουργήσει έναν θεσμό με τον οποίο θα αντιμετώπιζε στο εξής τις προσπάθειες του κράτους ή των ιδιωτών να παρακολουθούν τις επικοινωνίες.
Η Επιχειρησιακή Τεχνική Υπηρεσία Σκοπίων (ΟΤΑ) ξεκίνησε τη λειτουργία της την 1η Ιανουαρίου 2018. Έξι μήνες αργότερα η Βουλή όρισε ως επικεφαλής της τον Ζόραν Ανγκελόφσκι. Ο Ανγκελόφσκι, που είχε υπηρετήσει πιο πριν στην Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία της χώρας και στον μεγαλύτερο τηλεπικοινωνιακό πάροχο, είναι μία παλιά γνωστή μορφή των υπηρεσιών ασφαλείας της Βόρειας Μακεδονίας.
Η ηγεσία της ΟΤΑ, σύμφωνα με πληροφορίες του inside story από τα Σκόπια, ήρθε σε επαφή με την ηγεσία της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Ελλάδας, τον Φεβρουάριο στη Θεσσαλονίκη, όπου συμφωνήθηκε ότι οι δύο αρχές θα συνεργάζονταν μεταξύ τους εμπιστευτικά. Σε αυτό δεν υπάρχει τίποτα περίεργο. Όμως στη συνεργασία αυτή και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να παίξει κάποιο ρόλο η εταιρεία του Ταλ Ντίλιαν στην Ελλάδα. Φυσικά θα μπορούσε να πει κανείς ότι τέτοιες και άλλες συνεργασίες των εταιρειών spyware με τις εθνικές αρχές ασφαλείας γίνονται για να εξυπηρετούν τη συγκέντρωση πληροφοριών για τη διεθνή θέση της χώρας. Πώς συμβιβάζεται όμως αυτό με την παρακολούθηση ενός δημοσιογράφου στο εσωτερικό της χώρας;
Η παρακολούθηση του Κουκάκη
Ο χειριστής του πανίσχυρου spyware Predator, που μόλυνε το κινητό του Θανάση Κουκάκη, σύμφωνα με την τρισέλιδη έκθεση του Citizen Lab που ανακάλυψε το συμβάν (χωρίς να αποκλείει ότι μπορεί να έχουν υπάρξει κι άλλα), μπορούσε να βλέπει και να ακούει τα πάντα.
«Το Predator είναι ένα εργαλείο παρακολούθησης που προσφέρει στον χειριστή του πλήρη και διαρκή πρόσβαση στην κινητή [τηλεφωνική] συσκευή του στόχου. Το Predator επιτρέπει στον χειριστή να κάνει εξαγωγή μυστικών κωδικών [passwords], αρχείων, φωτογραφιών, ιστορικού περιήγησης στο διαδίκτυο, επαφών καθώς επίσης και δεδομένων ταυτότητας (όπως πληροφορίες για την κινητή συσκευή)» διαβάζουμε στο ίδιο έγγραφο του Citizen Lab.
«Το Predator μπορεί να τραβήξει στιγμιότυπα οθόνης [screen captures], να καταγράφει τις καταχωρήσεις του χρήστη [στο κινητό του], καθώς επίσης μπορεί να ενεργοποιεί το μικρόφωνο και την κάμερα της συσκευής. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στους επιτιθέμενους να παρακολουθούν οποιαδήποτε ενέργεια πραγματοποιείται μέσω συσκευής ή κοντά σε αυτήν, όπως τις συνομιλίες που γίνονται μέσα σε ένα δωμάτιο.
Το Predator επιτρέπει επίσης στον χειριστή του να καταγράφει γραπτά μηνύματα που αποστέλλονται ή λαμβάνονται (συμπεριλαμβανομένων αυτών που στέλνονται μέσω “κρυπτογραφημένων εφαρμογών”, ή εφαρμογών που επιτρέπουν την εξαφάνιση των μηνυμάτων, όπως είναι το WhatsApp ή το Telegram) καθώς επίσης απλών και VoIP τηλεφωνικών κλήσεων (συμπεριλαμβανομένων τηλεφωνικών συνομιλιών μέσω “κρυπτογραφημένων” εφαρμογών)».
Το κινητό του δημοσιογράφου μολύνθηκε όταν έλαβε ένα απλό γραπτό μήνυμα από ένα άγνωστο σε αυτόν ελληνικό κινητό, με ένα url που μιμούνταν ένα υπαρκτό ελληνικό μπλογκ.
Σύμφωνα με πληροφορίες του inside story, τα ψευδεπίγραφα site που χρησιμοποιούνται για δόλωμα, σαν αυτό που εστάλη στον Κουκάκη, κατασκευάζονται από προγραμματιστή με έδρα χώρα της κεντρικής Ευρώπης.
Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι όποιος εντός ελληνικών συνόρων έχει προμηθευτεί αυτό το πανάκριβο λογισμικό κατασκοπίας, το έκανε μόνο για να βάλει στο στόχαστρο τον συγκεκριμένο δημοσιογράφο. Στο ότι πρόκειται για κάτι ευρύτερο, συνηγορούν και τα αποτελέσματα της έρευνας της ομάδας ασφαλείας του META (facebook, instagram), που αποκάλυψε ένα ευρύ πλέγμα domains που θεωρείται ότι η Cytrox χρησιμοποίησε για να πλαστογραφήσει νόμιμες ειδησεογραφικές οντότητες στις χώρες ενδιαφέροντος και να μιμηθεί νόμιμες υπηρεσίες συντόμευσης URLs και μέσα κοινωνικών δικτύων, ώστε να «μολύνει» με το κατασκοπευτικό λογισμικό της τους χρήστες-στόχους. Το σχετικό παράρτημα της έρευνας του Meta περιλαμβάνει περισσότερες από 310 πλαστές ιστοσελίδες. Εξ αυτών, οι 42, δηλαδή σχεδόν το 15% φαίνεται να στήθηκαν αποκλειστικά για να παραπλανήσουν ενδεχόμενους στόχους εντός Ελλάδας.
| adservices[.]gr[.]com | heiiasjournai[.]com | pronews[.]gr[.]com |
| altsantiri[.]news | hellasjournal[.]company | protothema[.]live |
| bi[.]tly[.]gr[.]com | hellasjournal[.]website | sepenet[.]gr[.]com |
| bmw[.]gr[.]com | hempower[.]shop | stonisi[.]news |
| citroen[.]gr[.]com | insider[.]gr[.]com | suzuki[.]gr[.]com |
| cnn[.]gr[.]com | kathimerini[.]news | tiny[.]gr[.]com |
| crashonline[.]site | kranos[.]gr[.]com | tly[.]gr[.]com |
| ebill[.]cosmote[.]center | nassosblog[.]gr[.]com | tovima[.]live |
| efsyn[.]online | newsbeast[.]gr[.]com | ube[.]gr[.]com |
| enikos[.]news | nissan[.]gr[.]com | viva[.]gr[.]com |
| ereportaz[.]news | onlineservices[.]gr[.]com | yout[.]ube[.]gr[.]com |
| espressonews[.]gr[.]com | orchomenos[.]news | youtube[.]gr[.]live |
| ferrari[.]gr[.]com | paok-24[.]com | zougla[.]gr[.]com |
| fimes[.]gr[.]com | politika[.]bid | zougla[.]news |
Η υπόθεση της παρακολούθησης του Θανάση Κουκάκη προκάλεσε την έντονη αντίδραση του Διεθνούς Δημοσιογραφικού Ινστιτούτου (IPI) με έδρα στη Βιέννη, που προασπίζεται την ελευθερία του Τύπου από το 1950. Ο αναπληρωτής διευθυντής του Σκοτ Γκρίφεν δήλωσε ότι η παρακολούθηση του Κουκάκη αποτελεί σοβαρή απειλή για το απόρρητο των πηγών καθώς και για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και ζήτησε άμεση έρευνα από τις ελληνικές αρχές επιβολής του νόμου, για να διαπιστωθεί η πηγή της παρακολούθησης.
«Οι ελληνικές αρχές πρέπει άμεσα να παράσχουν μεγαλύτερη σαφήνεια και απαντήσεις σχετικά με το πώς και από ποιον έχει γίνει κατάχρηση αυτής της επεμβατικής τεχνολογίας κατασκοπευτικού λογισμικού στην Ελλάδα», δήλωσε ο κ. Γκρίφεν. «Εάν η κυβέρνηση πιστεύει ότι ένας ιδιωτικός φορέας ή ένα άτομο είναι υπεύθυνος, θα πρέπει να παράσχει δημόσια στοιχεία για τις υποψίες της και οι αρχές επιβολής του νόμου θα πρέπει να αποδώσουν ευθύνες. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα θα πρέπει να λάβει άμεσα μέτρα για τη ρύθμιση αυτής της τεχνολογίας, ώστε να μην μπορεί να γίνει κατάχρηση στο μέλλον. Καλούμε επίσης την κυβέρνηση να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει με σαφήνεια εάν οι δικές της υπηρεσίες επιβολής του νόμου ή οι υπηρεσίες πληροφοριών έχουν αποκτήσει το Predator ή άλλα προϊόντα κατασκοπευτικού λογισμικού ιδιωτικής ανάπτυξης, τώρα ή στο παρελθόν».
Ο κ. Γκρίφεν πρόσθεσε ότι η παρακολούθηση του Κουκάκη θεωρείται ότι είναι η πρώτη δημόσια επιβεβαιωμένη περίπτωση κατασκοπίας δημοσιογράφου στην Ευρώπη με τη χρήση του Predator.
Ποιος ελέγχει τους χειριστές;
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε, σύμφωνα με πληροφορίες του inside story, από την αρχή την πρόθεση να χρησιμοποιήσει εταιρικά σχήματα για να μπορέσει να συγκεντρώσει μέσω αυτών πληροφορίες για την εθνική ασφάλεια της χώρας στο εξωτερικό, στα πρότυπα του Ισραήλ. Παρόλα αυτά το ελληνικό κράτος δεν φαίνεται να διαθέτει ούτε την τεχνική επάρκεια, ούτε ενδεχομένως τη θέληση να ελέγξει μια διεθνή εταιρεία, που έχει το πάνω χέρι σε αυτήν τη σχέση.
Παρά το γεγονός ότι υπάρχει διχογνωμία για το ποια αρχή είναι αρμόδια την ώρα που διεισδύει το παράνομο λογισμικό κατασκοπίας στο τηλέφωνο (ΑΔΑΕ ή Αρχή Προστασίας Δεδομένων) νομικοί που μίλησαν στο inside story συμφωνούν ότι για την καταγραφή ομιλιών, φωτογραφιών, αρχείων από το spyware υπεύθυνη είναι η Ανεξάρτητη Αρχή για τη Διασφάλιση του Απορρήτου των Επικοινωνιών, διότι πρόκεται για «εγκατάσταση λογισμικού που επιτρέπει την παράνομη καταγραφή της επικοινωνίας ενός πολίτη», όπως είπε στο inside story η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου Λίλιαν Μήτρου. Οι σχετικές αιτιολογικές σκέψεις στην ευρωπαϊκή οδηγία του 2009, που τροποποίησε μία παλαιότερη του 2002, αναφέρουν ότι ο τερματικός εξοπλισμός (π.χ. κινητό τηλέφωνο) συνιστά μέρος της προσωπικής ζωής του πολίτη και η εγκατάσταση του παράνομου λογισμικού συνιστά σοβαρή απειλή κατά της προσωπικής του ζωής.
«Το πρόβλημα είναι ότι στον τομέα της προστασίας του απορρήτου των επικοινωνιών υπάρχουν σοβαρά ελλείμματα θεσμικών αντιβάρων, ανεξαρτησίας και ελέγχων. Για τον λόγο αυτό δεν μπορεί να ελεγχθεί αποτελεσματικά ούτε η παραβίαση του συγκεκριμένου κινητού, ούτε και το συνολικό πρόγραμμα παρακολουθήσεων» αναφέρει στο inside story ο Διομήδης Σπινέλλης, επιστήμονας ηλεκτρονικών υπολογιστών, καθηγητής και πρώην πρόεδρος του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Από την πλευρά της η αξιωματική αντιπολίτευση, σχολιάζοντας τα λεγόμενα του κυβερνητικού εκπροσώπου αναφέρει, μεταξύ άλλων: «Πριν καλά-καλά η Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών βγάλει οποιοδήποτε πόρισμα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Οικονόμου προεξόφλησε το αποτέλεσμα της έρευνας, αποδίδοντας την παρακολούθηση σε ιδιώτη. Ή κάτι γνωρίζει, κάτι που δεν ξέρει ακόμα κανείς, ή απλά ψεύδεται για να συσκοτίσει την αλήθεια». Παράλληλα ο ΣΥΡΙΖΑ απευθυνόμενος στην κυβέρνηση ζητά μία ξεκάθαρη απάντηση στο εξής ερώτημα: «Έχει προμηθευτεί το ελληνικό Δημόσιο το λογισμικό παρακολούθησης Predator της εταιρίας INTELLEXA; Ναι ή όχι;»
Ο δε αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής της ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Δημήτρης Παπαδημούλης, κατέθεσε ερώτηση προς την Κομισιόν αναφορικά με τη χρήση του λογισμικού Predator στην παρακολούθηση Έλληνα δημοσιογράφου.
Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής ανέφερε ότι «η προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών και η ελεύθερη άσκηση της δημοσιογραφικής έρευνας αποτελούν θεμελιώδη δικαιώματα και αντίστοιχα υποχρεώσεις της Πολιτείας. Καλούμε κάθε αρμόδια κρατική αρχή να ενεργήσει το συντομότερο δυνατό και να ερευνήσει το θέμα σε όλες του τις πτυχές».
«Την άμεση διερεύνηση των καταγγελιών του συναδέλφου Θανάση Κουκάκη για παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών του και συγκεκριμένα για παρακολούθηση του κινητού του τηλεφώνου» ζητά και το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ, το οποίο «καλεί τους συναδέλφους να είναι σε εγρήγορση για τυχόν ύποπτα μηνύματα στο κινητό τους, τα οποία περιλαμβάνουν παραπλανητικούς ηλεκτρονικούς συνδέσμους τους οποίους δεν πρέπει να ανοίγουν. Καλούνται να ενημερώσουν την ΕΣΗΕΑ για ανάλογες ηλεκτρονικές οχλήσεις που τους έχουν προκαλέσει ανησυχία».
Πάντως οι αρμόδιες αρχές μέχρι χθες το απόγευμα, δύο ημέρες μετά το πρώτο δημοσίευμα του inside story, ακολουθούσαν τους δικούς τους ρυθμούς. Μία εξήγηση είναι ότι δεν έχει γίνει ακόμη έγκληση ή/και δεν έχει υποβληθεί ακόμη η έκθεση της ΑΔΑΕ για την υπόθεση Κουκάκη – όμως ο εισαγγελέας θα μπορούσε να δράσει και αυτεπάγγελτα.
Σπούδασε κατά λάθος Οικονομική Επιστήμη στην ΑΣΟΕΕ και το 2004 ξεκίνησε να εργάζεται ως οικονομικός συντάκτης στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία. Το 2010 δημιούργησε την πρώτη αντιγραφή του σατιρικού Τhe Onion, στην Ελλάδα. Παραμένει στον χώρο των ηλεκτρονικών ΜΜΕ. Είναι ανορθόγραφη.
Σπούδασε νομικά κι από το 1986 εργάζεται σε εφημερίδες και κανάλια ως δημοσιογράφος. Εκπομπές-σταθμοί ήταν «Το μαύρο κουτί» (Mega), «Φάκελοι» (Mega), «Νέοι Φάκελοι» (ΣΚΑΪ), «Ιστορίες» (ΣΚΑΪ), «Special Report» (Ant1).
Διαβάστε ακόμα
Αποκαλύπτουμε την υπόθεση συναδέλφου και συνεργάτη του inside story, με πολλά ερευνητικά ρεπορτάζ στο βιογραφικό του, του οποίου το κινητό είχε μετατραπεί από αγνώστους σε κοριό που κατέγραφε κάθε κίνηση και συνομιλία του.
Δευτέρα 11/04/2022
Δύο διαφορετικές έρευνες που δημοσιεύθηκαν στα μέσα του περασμένου Δεκεμβρίου, από το Citizen Lab και το Meta, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι πελάτες του κακόβουλου λογισμικού υπάρχουν και στη χώρα μας.
Παρασκευή 07/01/2022
Ένας απροσδιόριστα μεγάλος αριθμός ατόμων φαίνεται πως θα μπει υπό «ψηφιακή παρακολούθηση», μόλις το Λιμενικό και η Ελληνική Ακτοφυλακή αποκτήσουν ένα εργαλείο συλλογής δεδομένων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι προβληματικές τεχνικές προδιαγραφές και το λογισμικό που «φωτογραφίζει» η διακήρυξη της προμήθειας.
Δευτέρα 21/02/2022
Σχόλια