Στη γωνία της οδού Ελπίδος στο νούμερο 13 είναι στη διάθεση των κατοίκων της πλατείας Βικτωρίας ένα μέρος όπου ο κοινοτισμός, η ψυχαγωγία και η τέχνη συνυπάρχουν σε πλήρη αρμονία. Το Victoria Square Project είναι ένα «κοινωνικό γλυπτό» που εμπνεύστηκε ο Αμερικανός εικαστικός Ρικ Λόου. Εδώ όλοι είναι ευπρόσδεκτοι.
Λίγο προτού μας αποχαιρετήσει επισήμως η documenta 14, στον πεζόδρομο της Ελπίδος φιλοξενήθηκε σε συνεργασία με το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών και την ΜΚΟ Inter Alia το African Fest 2017, το οποίο προσκάλεσε τον κόσμο για μια ανεπίσημη γνωριμία συνοδεία ενός δροσερού ποτού χωρίς αλκοόλ, αφρικάνικου φαγητού και χορού.
Τον Ιούνιο οι κάτοικοι της γειτονιάς είχαν την ευκαιρία να δουν την ταινία του Κωνσταντίνου Γιάνναρη «Η τεχνική του σώματος», την οποία πραγματοποίησε σε συνεργασία με τον Βρετανό ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ σχετικά με την προσφυγική μετανάστευση. Η οθόνη στήθηκε στο «kissing corner» της γειτονιάς, εκεί όπου οι έφηβοι βρίσκουν καταφύγιο για λίγο φλερτ και ελαφρές περιπτύξεις, αλλά κανείς τους δεν κουνήθηκε ρούπι, όχι από απάθεια, από ενδιαφέρον για τα νέα τεκταινόμενα στον προσωπικό τους χώρο.
Στους νέους της γειτονιάς η εικαστικός Μαρία Παπαδημητρίου, ισότιμη συνεργάτιδα του Λόου από την πρώτη μέρα του πρότζεκτ, είχε ανακοινώσει ότι προκηρύσσει διαγωνισμό φωτογραφίας με έπαθλο ένα μικρόφωνο για καραόκε. «Μα δεν έχουμε μηχανές» διαμαρτυρήθηκαν. «Να βγάλετε με τα κινητά ό,τι σας τραβάει την προσοχή και σας ενδιαφέρει» αντέτεινε εκείνη ξεκινώντας μια σχέση συνδιαλλαγής, όπως εξάλλου κάνει καθημερινά με όλους τους κάτοικους της περιοχής.
Σε μια τυπική μέρα λοιπόν μπορείς να δεις μαζί της συνταξιούχους της περιοχής, μετανάστες που ζουν χρόνια στην περιοχή, τον ποιητή, μεταφραστή και συγγραφέα Γιώργο-Ίκαρο Μπαμπασάκη, τον ποιητή Γιώργο Μαρκόπουλο, τον καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργο Βάρσο, τον σκηνοθέτη Κωνσταντίνο Γιάνναρη, την εικαστικό Εύα Μίταλα ή τον τον Captain, παλιό αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού που δημιουργεί ιδιόρρυθμα γλυπτά με περίτεχνα ομοιώματα κατσαρίδων.
Από τη μέρα που άνοιξε τις πόρτες του, στις 8 Απριλίου, παράλληλα με τα εγκαίνια της documenta 14, το Victoria Square Project δεν έχει σταματήσει να ανθίζει και να συσπειρώνει κόσμο γύρω του. Εκείνες τις πρώτες ημέρες λειτουργίας, ο Λόου μου έλεγε ότι «στόχος του πρότζεκτ είναι να ενισχύσει τη δυναμική αυτής της κοινότητας ώστε να είναι σε θέση να δείξει ότι είναι ενεργή πολιτιστικά και μπορεί να προσελκύσει κάποιου είδους επένδυση. Σε έναν χρόνο από τώρα, όση είναι η επίσημη διάρκεια του πρότζεκτ, θα ξέρω αν η προσπάθεια αυτή ήταν χάσιμο χρόνου, αν προέκυψαν κάποιες ενδιαφέρουσες συνθήκες ή αν δημιουργήθηκε ένας κόμβος, τον οποίο οι κάτοικοι θα θελήσουν να διατηρήσουν προκειμένου να συμβάλει στην ανάπτυξη της γειτονιάς».
Για την ώρα, προέκυψε η πρώτη «επένδυση». Ο Ρικ και το πρότζεκτ του κέρδισαν μια υποτροφία 20.000 δολαρίων από τον αμερικανικό πολιτιστικό οργανισμό A Blade of Grass, ο οποίος επιβραβεύει δουλειές με σαφή κοινωνικό προσανατολισμό. «Μας ενδιαφέρουν μόνο τα πρότζεκτ που άπτονται κοινωνικών θεμάτων. Στην περίπτωση του Victoria Square Project βρίσκουμε εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τη συνθήκη ενός έργου που ξεκινάει από μια διεθνή διοργάνωση όπως η documenta αλλά μετά καταφέρνει να συνεχίσει να υπάρχει και να συντηρείται και χωρίς αυτήν» σχολιάζει η εκτελεστική διευθύντρια του Blade of Grass, Ντέμπορα Φίσερ, η οποία βρέθηκε στην πλατεία Βικτωρίας πριν από έναν μήνα για να δει από κοντά όλα όσα είχαν εντυπωσιάσει την επιτροπή αξιολόγησης από μακριά, συγκεκριμένα από το Μπρούκλιν όπου έχει τη βάση του ο οργανισμός. «Το πιο σημαντικό είναι να κατανοηθεί πώς δημιουργούνται σχέσεις, αλλά το κυριότερο πώς διατηρούνται μέσα από έργα σαν του Ρικ τα οποία απευθύνονται σε μια κοινότητα» συνεχίζει. «Η μεγάλη επιτυχία του πρότζεκτ από δω και πέρα θα είναι να επιτύχει την ανακατανομή των κοινωνικών χώρων. Να γίνει δηλαδή το Victoria Square Project μια εστία που μπορεί να προσεγγιστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Μέσω των συνδέσεών της με την περιοχή, ο κόσμος θα συνεχίσει να πηγαίνει σε μέρη που δεν του είναι οικεία ή να βρίσκεται σε χώρους που του είναι γνωστοί για να συμμετάσχει ωστόσο σε καινούργιες εμπειρίες».
Ο Λόου είχε εντυπωσιάσει την επιτροπή απ’ όταν είχαν δει από πρώτο χέρι τι κατόρθωσε και τι συνεχίζει να κατορθώνει με το Project Row Houses στο Χιούστον του Τέξας. Να μετατρέψει δηλαδή 22 ετοιμόρροπα σπίτια της δεκαετίας του ’30 σε μια υποβαθμισμένη περιοχή Αφροαμερικανών, σε στούντιο καλλιτεχνών ή μικρές γκαλερί. Εξασφάλισε τη χρηματοδότηση και την ανακαίνιση με τη συνέργεια καλλιτεχνών αλλά και στελεχών σε επιτελικές θέσεις της κοινότητας. Το πρότζεκτ, που ξεκίνησε το 1993, συνεχίζεται. Τα σπίτια να έχουν γίνει πλέον 49, ενώ στις δραστηριότητες που φιλοξενούν προστέθηκε ένα πρόγραμμα κοινοτικής στήριξης για single μητέρες. Ήταν η αρχή μιας σειράς κοινοτικών πρότζεκτ στα οποία έχει εμπλακεί (σε Λος Άντζελες, Φλόριντα αλλά και Νότια Κορέα) από τότε που σταμάτησε να ζωγραφίζει πίνακες με κοινωνικοπολιτική θεματική, όπως η αστυνομική βία, χάρη στην προτροπή ενός μαθητή, ο οποίος τον είχε αιφνιδιάσει λέγοντάς του: «Η δουλειά σου έχει ενδιαφέρον, όμως ο κόσμος τα γνωρίζει αυτά τα θέματα. Αν είσαι καλλιτέχνης και επομένως δημιουργικός άνθρωπος, γιατί δεν προτείνεις μια λύση;».
Πρέπει να τονιστεί ότι ιθύνων νους είναι μεν ο Ρικ Λόου, γαλουχημένος από τις ιδέες του Γερμανού εικαστικού Γιόζεφ Μπόις, αλλά ο χώρος λειτουργεί χάρη στη διαρκή παρουσία της αρχιτέκτονα και βοηθού του έργου Έλλης Χριστάκη, του εικαστικού Ανδρέα Βέμπο και της συν-δημιουργού του, Μαρίας Παπαδημητρίου. «Η Έλλη και η Μαρία το έτρεχαν, εγώ το επέβλεπα μέσω skype και social media» εξηγεί ο Ρικ. «Μετά την έναρξη της documenta 14 έφυγα για Αμερική και όταν επέστρεψα μετά από έναν μήνα και είδα πώς λειτουργούσε ο χώρος, σχεδόν δεν το πίστευα. Η απόδοσή του είχε φτάσει στο μάξιμουμ, πέρα από τις προσδοκίες μου. Ο κόσμος περνούσε από περιέργεια, άλλοι έρχονταν όταν μάθαιναν ότι προγραμματίζονταν εργαστήρια. Είχε επιτευχθεί μια σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων της γειτονιάς. Έμεινα έκπληκτος. Το πρότζεκτ λειτουργούσε».
Σε αυτό συνέβαλλε και το εφημεριδάκι «Ένας Προς Έναν - Οne to Οne», μια απόπειρα χαρτογράφησης των τοπικών επιχειρήσεων και σημείο συνάντησης των ανθρώπων, των ιστοριών των οποίων καταγράφει. Το έντυπο έχει αισίως εκδώσει 17 τεύχη. «Γιατί να μην κάνουμε ένα πάρτι με όλους αυτούς που φιλοξενήθηκαν σε αυτό;» πετάει την ιδέα η Παπαδημητρίου, μία από τις πολλές που διαρκώς έχουν με τον Ρικ.
«Οι άνθρωποι που μένουν στη γειτονιά αισθάνονται ευπρόσδεκτοι όταν έρχονται εδώ» συνεχίζει η Μαρία. «Έρχονται και πίνουμε καφέ, συζητάμε τα προβλήματά τους, μας δίνουν ιδέες τι να κάνουμε. Θέλουν να μοιραστούν την καθημερινότητα στη γειτονιά και αυτό το καλύτερο μέρος γιατί εδώ μπορούν να μοιράζονται πράγματα με άλλους ανθρώπους. Δεν ξέρουν πώς. Λοιπόν μπαίνουν, κάθονται, φεύγουν και επιστρέφουν γεμάτοι ιδέες με δραστηριότητες που θέλουν να κάνουν. Συχνά μας φέρνουν δώρα γιατί θέλουν να συνεισφέρουν όπως μπορούν. Σε ένα από τα εργαστήρια που είχαμε κάνει το Πάσχα για τη διακόσμηση αυγών βάσει μια τεχνικής που συναντάται στην Ουκρανία, τρεις κυρίες ήρθαν μια μέρα και μας έφεραν τρία τέτοια έργα. Η Ελπίδος 13 είναι ένας τόπος μοιράσματος. Το παν είναι να νοιάζεσαι, να τους καλωσορίζεις και να δείχνεις το ενδιαφέρον σου. Πολλοί άνθρωποι από τη γειτονιά μας λένε, “αυτός είναι ο χώρος μας, αισθανόμαστε ότι ανήκουμε κάπου”. Δημιουργείται μια σχέση εμπιστοσύνης. Ο μηχανισμός λοιπόν είναι αόρατος και πρέπει να είναι αόρατος. Γιατί στη ζωή οι συνάψεις δεν είναι πάντα ορατές».
Ο χώρος θα παραμείνει δραστήριος μέχρι το τέλος του Ιουλίου και από Σεπτέμβριο το Victoria Square Project θα επιστρέψει δυναμικά με ένα πλούσιο πρόγραμμα. «Αρχιτέκτονες, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, θα συνεργαστούν με τους κατοίκους της περιοχής προκειμένου να συνεχίσουμε να απευθυνόμαστε σε όλες τις κοινωνικές ομάδες της περιοχής» εξηγεί η Παπαδημητρίου. Μεταξύ άλλων θα διοργανωθούν εργαστήρια με DIY παιχνίδια για μικρούς και μεγάλους, εργαστήρια μεταξοτυπίας, πλεξίματος, γλυπτικής, σαπωνοποιίας, χαρακτικής, αλλά και παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές και άλλες δραστηριότητες. Το δίκτυο του Victoria Square Project επεκτείνεται με τρία δυάρια διαμερίσματα που βρίσκονται ακριβώς απέναντί του. Εκεί θα στεγαστεί το «Elpidos Station 1», μια σειρά με residencies με σκοπό να γίνεται ανταλλαγή ξένων και Eλλήνων καλλιτεχνών. Η αρχή θα γίνει από –πού αλλού;– το Χιούστον και το Project Row Houses.
Φιλόδοξα σχέδια. Ενώ ο στόχος ήταν να συνεχίσει το πρότζεκτ μέχρι το 2018, τώρα το δίδυμο Λόου-Παπαδημητρίου “βλέπει” τον ορίζοντα του 2019. Εννοείται ότι δεν αρκεί μια υποτροφία σαν του Blade of Grass για να πραγματοποιηθεί μια τέτοια επιδίωξη. «Αλλά ελπίζουμε ότι κάτι θα βρεθεί» λέει η Μαρία Παπαδημητρίου.
Μερικά από τα άρθρα μας για τα οποία είμαστε περήφανοι!
Γραφτείτε συνδρομητές και διαβάστε καθημερινά ένα νέο long read που αξίζει τον χρόνο σας. Μετράμε ήδη πάνω από 3.000 ιστορίες. Θα σας γίνει συνήθεια.
Σχόλια