Μακρόν-Μητσοτάκης: Όταν ξινίζει το γάλα

Το 2021 ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν βρέθηκε αντιμέτωπος με το ναυάγιο ενός γιγάντιου ντιλ 90 δισ. δολαρίων με τους Αυστραλούς, στους οποίους επρόκειτο να πουλήσει υποβρύχια, όταν μπήκαν στη μέση οι Αμερικανοί και ακύρωσαν τον υπέροχο (και πλούσιο) «αρραβώνα». Η ελληνική κυβέρνηση είχε τότε την επιδεξιότητα να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία και να διαπραγματευτεί με τα γαλλικά ναυπηγεία σχετικά καλές τιμές για τις φρεγάτες Belharra, που χρειαζόταν το Πολεμικό Ναυτικό.

Παλιές, καλές ημέρες

Μαζί με τις γαλλικές φρεγάτες αγοράσθηκαν και 18 αεροπλάνα Ραφάλ. Οι σχέσεις των δύο χωρών έμοιαζαν τότε πολύ στενές, με τη Γαλλία να επιχειρεί να παίξει τον ρόλο των ΗΠΑ στο Ανατολικό Αιγαίο, υπογράφοντας με τη χώρα μας τον Σεπτέμβριο του 2021 τη Συμφωνία Στρατηγικής Συνεργασίας. 

Στη συμφωνία προβλεπόταν ότι:

«Τα Μέρη παρέχουν το ένα στο άλλο βοήθεια και συνδρομή, με όλα τα κατάλληλα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, κι εφόσον υφίσταται ανάγκη με τη χρήση ένοπλης βίας, εάν διαπιστώσουν από κοινού ότι μία ένοπλη επίθεση λαμβάνει χώρα εναντίον της επικράτειας ενός από τα δύο, σύμφωνα με το Άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Τα Μέρη έχουν την κύρια ευθύνη για την άμυνα και ασφάλειά τους και ενώ ο Οργανισμός της Συνθήκης Βορείου Ατλαντικού (ΝΑΤΟ) παραμένει το θεμέλιο της συλλογικής τους άμυνας, συνεχίζουν να ενισχύουν την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ, η οποία πρέπει να συμπεριλαμβάνει την προοδευτική διαμόρφωση μίας Πολιτικής Άμυνας της Ένωσης.

Οι Υπουργοί Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών της Ελλάδας και της Γαλλίας διαβουλεύονται σε τακτική βάση και όταν καθίσταται αναγκαίο, ιδίως ενόψει των εξελίξεων της στρατηγικής κατάστασης σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.»

Επρόκειτο στην πραγματικότητα για ένα ένδυμα, προκειμένου η Γαλλία να πουλήσει αμυντικό υλικό στην Ελλάδα, ακριβώς όπως κάνουν τώρα οι ΗΠΑ με τα δικά τους προϊόντα, τοποθετώντας για παράδειγμα «ρήτρες» στα συμβόλαια των F-16 ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας, εφόσον αγοράζονται από την Τουρκία. 

Προσγείωση στην πραγματικότητα

Από το 2021 και τη Στρατηγική Συνεργασία κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Ο πόλεμος στην Ουκρανία απομάκρυνε τη Γαλλία από την Ελλάδα, όχι μόνο εξαιτίας της τεράστιας αποτυχίας των Γάλλων –σε αντίθεση με τις ΗΠΑ– να προβλέψουν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά και επειδή μετά την έναρξή του, οι Αμερικανοί κυριάρχησαν απόλυτα στους αμυντικούς σχεδιασμούς της Ευρώπης. Η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να αγοράζουν αμερικανικό πολεμικό υλικό, καθώς οι ΗΠΑ επιμένουν να τις πιέζουν να δίνουν τα παλιά τους όπλα στους Ουκρανούς, αντικαθιστώντας τα με νέα από τις αμερικανικές επιχειρήσεις. Οι αμυντικοί προϋπολογισμοί της Ευρώπης τον πρώτο χρόνο του πολέμου στην Ουκρανία αυξήθηκαν με τον τρελό ρυθμό του 13%, φτάνοντας τα 345 δισεκατομμύρια δολάρια, στην πιο γρήγορη αύξηση για αγορά όπλων στην Ευρώπη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, σύμφωνα με το Ινστιτούτο της Στοκχόλμης που κάνει παρόμοιους υπολογισμούς. Η Γαλλία αρχικά υποστήριζε την αύξηση των αμυντικών δαπανών με την ελπίδα ότι θα κέρδιζε αυτή, και όχι οι ΗΠΑ. Όμως από αυτά τα χρήματα, μόνο «ψίχουλα» πήγαν στην ευρωπαϊκή αμυντική πολεμική βιομηχανία· μόνο η Κροατία προτίμησε από ευρωπαϊκές χώρες τα γαλλικά π.χ. αεροπλάνα έναντι των αμερικανικών.

Image

Η Γαλλία –που θυμίζουμε πως έχει πληρώσει μεγάλο μέρος του ευρωπαϊκού προγράμματος δανεισμού προς την Ελλάδα– θεωρούσε και θεωρεί απαράδεκτο να αγοράζονται με ευρωπαϊκά λεφτά αμερικανικά όπλα. 

Αλλά και η συμφωνία για την αμοιβαία αμυντική συνδρομή δεν άντεξε το πρώτο τεστ, όταν οι Γάλλοι ζήτησαν τη συνδρομή των Ευρωπαίων συμμάχων τους στο Μάλι, για την επιχείρηση Μπαρχάν, την αντιτρομοκρατική εκστρατεία του γαλλικού στρατού που ξεκίνησε το 2013 και έληξε άδοξα μετά από εννέα χρόνια. «Για τη Γαλλία, το Μάλι ήταν το Αφγανιστάν της» μου λέει ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή, «μόνο που στο Μάλι οι Γάλλοι απέτυχαν μόνοι τους, ενώ στο Αφγανιστάν αποτύχαμε όλοι μαζί».

Image

Τις μέρες της απόσυρσης της Γαλλίας από τη βάση της στο Μάλι, στα τέλη του 2022, οι γαλλικές υπηρεσίες στοιχειοθετούσαν τη χρησιμοποίηση του ισραηλινού λογισμικού υποκλοπής δεδομένων Predator σε χώρες της Αφρικής, ειδικά στο Σουδάν, όπως τρεις μήνες νωρίτερα είχε αποκαλύψει μια διεθνής δημοσιογραφική ερευνητική ομάδα στην οποία συμμετείχε και το inside story. To λογισμικό είχε αγοράσει ο φύλαρχος Νταγκάλο, που την περασμένη άνοιξη τεκμηριώθηκε ότι δούλευε με τη ρωσική παραστρατιωτική οργάνωση Wagner. Οι Γάλλοι γνώριζαν ότι η ρωσική παραστρατιωτική ομάδα Wagner, που δραστηριοποιείτο στο Σουδάν, είχε πρόσβαση στο σύστημα και μέσω της παρουσίας της στο Σουδάν μπορούσε να το χρησιμοποιήσει και στο Μάλι, όπου επίσης δραστηριοποιείτο. Αυτές τις ανησυχίες της, η Γαλλία τις κοινοποίησε στην ελληνική κυβέρνηση στο ανώτατο επίπεδο, σύμφωνα με δύο πηγές που γνωρίζουν το θέμα. Εξάλλου και οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν λίγους μήνες αργότερα κυρώσεις εναντίον της ίδιας εταιρείας μισθοφόρων.

Τριβές μετά το Βίλνιους

Στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους τον Ιούλιο του 2023, ο Γάλλος πρόεδρος, όπως αναφέρουν μία γαλλική και μία ελληνική πηγή, ζήτησε από τον Έλληνα πρωθυπουργό να αγοράσει η χώρα μας και τέταρτη φρεγάτα, για την οποίαν εξάλλου είχε option από τη σχετική σύμβαση. Αλλά μετά τις εκλογές το ελληνικό δημόσιο είχε ήδη δυσκολίες να καταβάλει τη δόση για την πρώτη φρεγάτα, εξαιτίας των δαπανών του εκλογικού κύκλου (επιδόματα), καθυστερώντας για μερικούς μήνες την καταβολή του σχετικού ποσού.

Image

Στις αρχές Φεβρουαρίου 2024 εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το καταδικαστικό για την Ελλάδα ψήφισμα σχετικά με την κατάσταση του κράτους δικαίου. Στην Αθήνα δεν πέρασε απαρατήρητο ότι ο σχηματισμός της πλειοψηφίας έγινε δυνατός χάρη στην υποστήριξη του ψηφίσματος από το Renew Europe, μίας πολιτικής ομάδας στην οποίαν ο πρόεδρος Μακρόν έχει αποφασιστική επιρροή. Γαλλικές αλλά και άλλες ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές θεωρούν την ανάγνωση αυτή επιφανειακή, καθώς επτά βουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος απείχαν από την ψηφοφορία. Εξάλλου η στάση του Renew Europe είχε προδιαγραφεί ήδη από το 2023, έναν χρόνο πριν την υιοθέτηση του ψηφίσματος από την Ευρωβουλή. Αν πληκτρολογήσει κανείς το λήμμα «Ελλάδα» στην ιστοσελίδα του Renew, όλες σχεδόν οι αναρτήσεις αφορούν το κράτος δικαίου διαχρονικά – πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη συνάντηση του Μητσοτάκη με τον Γάλλο πρόεδρο στο Βίλνιους.

Image

Η γαλλική πλευρά είχε εντοπίσει ήδη από το 2020, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεών της με την ελληνική κυβέρνηση, ότι δύο τουλάχιστον από τα στελέχη του γραφείου του πρωθυπουργού που είχαν εμπλακεί με τα εξοπλιστικά προγράμματα απομακρύνθηκαν από αυτό – ο ένας αργότερα πήρε θέση στο υπουργείο Εξωτερικών, ενώ το όνομά του φιγουράρει στη λίστα εκείνων που πήραν γράμμα από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, ότι το τηλέφωνό τους είχε «χτυπηθεί» με Predator.

Πριν από λίγες ημέρες, η ελληνική κυβέρνηση –που είχε επικαλεσθεί έλλειψη κονδυλίων για να αγοράσει την 4η φρεγάτα των Γάλλων– ανακοίνωσε την παραγγελία αμερικανικών πλοίων, κάτι που στο Παρίσι ερμηνεύθηκε ως «αλληθωρισμός» προς τους Αμερικανούς, με Γάλλους αξιωματούχους να ρωτούν όποιον Έλληνα έβρισκαν στον δρόμο τους για το μέγεθος και τους σκοπούς των ελληνικών εξοπλιστικών προγραμμάτων. «Σκεφτείτε και να 'χαμε χρήματα τι θα γινόταν» μου είπε πηγή του ελληνικού υπουργείου Αμύνης. 

Όσο για τις καλές τιμές που πέτυχε η ελληνική κυβέρνηση το 2021 για τις φρεγάτες και τα Ραφάλ, όπως φάνηκε εκ των υστέρων αυτές δεν ήταν οι τελικές. Και για τις δύο αγορές, οι Γάλλοι ζητούν σήμερα αναπροσαρμογή λόγω πληθωρισμού. Το συνολικό επιπρόσθετο κόστος θα ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ, σύμφωνα με δύο ανεξάρτητες μεταξύ τους πηγές, που μου μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας και έχουν γνώση των διαπραγματεύσεων.