Το Γενικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία», ήταν το βασικό νοσοκομείο αναφοράς για τον κορονοϊό, της Α’ υγειονομικής περιφέρειας της χώρας. Βρέθηκε έτσι στην πρώτη γραμμή της μάχης, καθώς δέχτηκε πολλά από τα κρούσματα της νόσου, που απαιτούσαν εισαγωγή σε νοσοκομειακή δομή.
Χαρακτηριστικό του Σωτηρία είναι τα διάσπαρτα, απομακρυσμένα το ένα από το άλλο κτήρια, ανάμεσα σε πολυ πράσινο. Μπαίνοντας από την είσοδο της λεωφόρου Μεσογείων, αυτό που σε καθοδηγεί για να μην χαθείς στην μεγάλη έκταση είναι τρεις χρωματιστές λωρίδες στην άσφαλτο: μια κίτρινη, μια κόκκινη, μια μπλε. Στο τέλος της μπλε, βρίσκεται το κτήριο που φιλοξενεί τα τακτικά εξωτερικά ιατρεία.
Εκεί βρίσκεται το λεγόμενο «ιατρείο Covid-19». Μέχρι σήμερα ακούγαμε μόνο για τις κλινικές Covid-19, όμως ήδη από την αρχή της κρίσης η ομάδα της κλινικής στο Σωτηρία προέβλεψε τη δημιουργία ενός ιατρείου για την παρακολούθηση όσων αναρρώνουν από την ασθένεια. Τελικά, ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Μάιο και θα συνεχίσει, όπως όλα δείχνουν, για αρκετό καιρό ακόμα.
Το ιατρείο λειτουργεί με τη συνεργασία της Γ' Πανεπιστημιακής Παθολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Παθολογίας και Ογκολογίας Κωνσταντίνου Συρίγου) και της Β' Πνευμονολογικής Κλινικής του Ε.Σ.Υ. (υπό τη διεύθυνση της πνευμονολόγου-Συντονίστριας Διευθύντριας ΕΣΥ Αγγελικής Ράπτη). Την ομάδα ολοκληρώνουν ως επιστημονική υπεύθυνη η λοιμωξιολόγος Γαρυφαλλιά Πουλάκου (επίκουρη καθηγήτρια του ΕΚΠΑ) και οι επιμελήτριες Ε.Σ.Υ Ελένη Κάκαλου, Ουρανία Κολτσίδα και Καλομοίρα Αθανασίου.
Η συνεργασία αυτών των δύο κλινικών επιτρέπει να υπάρχει η συνδυασμένη ματιά λοιμωξιολόγου και πνευμονολόγου στην παρακολούθηση αυτών των πολυσύνθετων ασθενών. Υπάρχει και υποστήριξη από ψυχολόγο ή ψυχίατρο αν χρειαστεί, και οι ασθενείς παραπέμπονται στο κατάλληλο τμήμα ή ειδικό για ό,τι άλλο προκύψει.
Σε ένα από τα γραφεία των εξωτερικών ιατρείων συνάντησα την Ελένη Κάκαλου και τη Γαρυφαλιά Πουλάκου. «Ξεκινήσαμε να νοσηλεύουμε ασθενείς τρεις εβδομάδες αργότερα από τις κλινικές που υποδέχθηκαν πρώτες πάσχοντες από τη νόσο. Αυτό μας έδωσε τη δυνατότητα να διδαχθούμε από τις δυσκολίες των πρώτων ημερών που αντιμετώπισε το νοσοκομείο και να προετοιμαστούμε κατάλληλα, με έμφαση στις διαδικασίες μας. Κάναμε έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό, που συμπεριέλαβε εξαρχής και την επανεξέταση των ασθενών σε εξωτερικό ιατρείο, μετά το εξιτήριο. Παίρνοντας το εξιτήριο οι ασθενείς λάμβαναν μαζί με το ενημερωτικό σημείωμα εξόδου και πληροφορίες για την υπηρεσία του ιατρείου επανεκτίμησης και για το πρωτόκολλο που θα ακολουθήσει. Τους ενημερώναμε ότι θα τους παρακολουθούμε και θα τους κάνουμε κάποιες ερωτήσεις για το επόμενο διάστημα, τουλάχιστον για το πρώτο εξάμηνο», μας αναφέρει η Δρ. Κάκαλου.
«Πρωταρχική μας σκέψη ήταν να κάνουμε έναν οργανωμένο τρόπο επανεξέτασης», εξηγεί η Δρ. Πουλάκου, «Καταρχήν, διαπιστώσαμε ότι οι ασθενείς χρειάζονταν μια ευκαιρία να εκτονωθούν. Είναι άνθρωποι οι οποίοι πέρασαν μια δύσκολη κατάσταση, φορτισμένη συναισθηματικά, κοινωνικά και ιατρικά. Τους βλέπουμε σε πρώτη φάση έναν μήνα μετά το εξιτήριο τους, εκεί που είναι εγγυημένο ότι κάνεις δεν είναι μεταδοτικός. Ακολούθως, τους ξαναφέρνουμε στους τρεις μήνες μετά το εξιτήριο. Αυτό είναι και ένα πολύ κομβικό σημείο, διότι παραγγέλνουμε και μια αξονική τομογραφία για τον πνεύμονα. Εκεί περιμένουμε να δούμε αν η νόσος έχει αφήσει κάποια υπολείμματα στον πνεύμονα. Και ανάλογα με την εικόνα που θα υπάρξει, οι πνευμονολόγοι θα αποφασίσουν αν θα χρειαστεί λειτουργικός έλεγχος των πνευμόνων, επιπλέον εξετάσεις και επαναληπτική αξονική τομογραφία».
Το βασικό «πακέτο» που κάνουν οι ασθενείς του ιατρείου είναι αιματολογικές και κλινικές εξετάσεις, ψυχομετρικά τέστ, αξονική τομογραφία και λειτουργικός έλεγχος αναπνοής, εφόσον αυτός χρειάζεται. Εάν εμφανιστεί οτιδήποτε άλλο, όπως για παράδειγμα κάποιο καρδιολογικό ή νευρολογικό πρόβλημα, οι ασθενείς θα παραπεμφθούν στο αντίστοιχο τμήμα. Ταυτόχρονα, το ιατρείο αποθηκεύει δείγματα αίματος (με την έγγραφη συγκατάθεση του ασθενή) για την δημιουργία βιοτράπεζας, ώστε αν προκύψει κάτι από την εξέλιξη της υγείας των ασθενών ή την επεξεργασία των διεθνών δεδομένων, να μπορέσουν αναδρομικά να κάνουν εξετάσεις και στους ασθενείς τους.
«Ο χρόνος επανεκτίμησης και οι εξετάσεις που πρέπει να γίνουν είναι αχαρτογράφητα νερά για την ώρα» μας εξηγεί η Δρ. Πουλάκου, «εμείς έχουμε βάλει αυτά τα χρονικά σημεία ελέγχου προκειμένου να ανιχνεύσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα διαταραχές που μπορεί να προκύψουν από πολλά όργανα. Ανάλογα με τα δεδομένα που θα έχουμε, όσο προχωρά η επανεκτίμηση μεγάλου αριθμού ασθενών, μπορεί να προκύψει ένας καινούριος αλγόριθμος διαχείρισης. Αν δηλαδή δούμε στην πρώτη σειρά ασθενών που εξεταστούν στο τρίμηνο ότι δεν είναι λειτουργικοί, δηλαδή δεν μπορούν να ανέβουν ανηφόρα, δεν μπορούν να ανέβουν σκαλιά, θα πρέπει να τροποποιηθεί ο αλγόριθμός μας και να τους καλούμε στο τρίμηνο για την αξονική τομογραφία και ήδη να έχουμε ένα ραντεβού για σπιρομέτρηση, 6 minutes test, να έχουν ήδη επισκεφθεί καρδιολόγο κλπ. Σας αναφέρω το follow up του πνεύμονα, διότι είναι αναμενόμενο ότι οι περισσότερες διαταραχές θα είναι στον πνεύμονα. Όμως σήμερα αναγνωρίζεται ότι όλο και περισσότερα όργανα και συστήματα του οργανισμού μας έχουν προσβληθεί από τον ιό SARS-CoV-2 και μπορεί να εμφανίσουν μεσοπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες δυσλειτουργίες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε σε ετοιμότητα και εγρήγορση για να τις ανιχνεύσουμε».
Το ιατρείο έχει καταφέρει να παρακολουθεί τους περισσότερους από όσους φιλοξενήθηκαν στις κλινικές του Νοσοκομείου Σωτηρία και επιπλέον τους επισκέφθηκαν ορισμένα άτομα που νοσηλεύθηκαν αλλού ή κατ’ οίκον. Ειδικά όσον αφορά τους τελευταίους, οι συντελεστές του ιατρείου τονίζουν ότι, προκειμένου να έχουν μια συνολική εικόνα της επιδημίας στην κοινότητα, ενδιαφέρονται πολύ να τους επισκεφθούν άτομα που, ενώ νόσησαν από κορονοϊό, είχαν ήπια συμπτώματα και επομένως δεν νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομεία.
|
Το ιατρείο Covid-19 στο ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία» καλεί όσους είχαν νοσήσει αποδεδειγμένα (με θετική εξέταση PCR) από κορονοϊό και είχαν ήπια συμπτώματα ή ήταν ασυμπτωματικοί, επομένως παρέμειναν στα σπίτια τους, να έρθουν σε επικοινωνία και να ζητήσουν ραντεβού για το ιατρείο. Μπορείτε να τηλεφωνήσετε για ραντεβού Τρίτη, Πέμπτη 9:00-11:00 στα: 2107763439 ή 2107763461. |
«Οι περισσότεροι είναι πρόθυμοι να έρθουν και πολλοί είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν στη συλλογή δεδομένων και με ορό και με την εμπειρία τους κλπ. Νομίζω ότι σε πολύ μεγάλο βαθμό ο κόσμος κατάλαβε ότι η συνεργασία των ασθενών και η παροχή πληροφορίας και δειγμάτων είναι κάτι που βοήθησε την ανθρωπότητα να κάνει πολλά βήματα μπροστά, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Αυτή η εμπειρία μπορεί να έχει μια επίδραση θετική για μελλοντικές παρόμοιες καταστάσεις, για άλλες ενδεχόμενες πανδημίες», μας λέει η κ. Πουλάκου.
Ακόμη και μετά την μεγάλη «φουρτούνα» που πέρασαν όσοι νοσηλεύτηκαν με Covid-19, οι περιπέτειές τους φαίνεται να μην έχουν τέλος, καθώς η νοσηλεία στη ΜΕΘ αλλά και ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να τους επηρεάσουν μακροπρόθεσμα με τρόπους που ακόμα οι ειδικοί δεν γνωρίζουν ακριβώς. Όπως τονίζουν οι συντελεστές, επειδή είναι ακόμα πολύ νωρίς και το δείγμα μικρό, δεν μπορούν να μιλήσουν με βεβαιότητα για πορίσματα. Για παράδειγμα, μέχρι στιγμής δεν έχουν καταφέρει να δουν από κοντά τους περισσότερους ασθενείς άνω των 80 ετών, καθώς έχουν σοβαρά κινητικά προβλήματα και υπάρχει δυσκολία στη μεταφορά τους. Οι περισσότεροι που έχουν εξεταστεί είναι άτομα 50-65 ετών και στη συνέχεια κάποιοι 35-45 ετών, λίγοι άνω των 70 και ακόμα λιγότεροι κάτω των 30.
Μια κοινή εμπειρία που εντόπισαν στους ασθενείς του ιατρείου είναι ότι τον πρώτο μήνα μετά το εξιτήριό τους και ανεξαρτήτως της βαρύτητας με την οποία βίωσαν το νόσημα, υπέφεραν από διαταραχές ύπνου. «Κάποιοι μας λένε ότι ξυπνάνε μέσα στον ύπνο τους και μετά δεν μπορούν να κοιμηθούν, άλλοι λένε ότι δεν είχαν ποτέ προβλήματα ύπνου και μετά την νόσο εμφάνισαν, άλλοι που είχαν ήδη προβλήματα ύπνου μας λένε ότι τώρα εντάθηκαν. Όμως δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε αν αυτό το φαινόμενο έχει να κάνει με το γενικό περιβάλλον στην κοινωνία ή με οργανικές αιτιολογίες από τον κορονοϊό. Θα χρειαστεί πάρα πολύς χρόνος και πολλές έρευνες σε διαφορετικές χώρες για να το κατανοήσουμε, διότι αν είναι κάτι οργανικό αυτό θα ξεπερνά πολιτισμούς και θα πρέπει να είναι κάτι που θα συμβαίνει σταθερά παντού», λέει η Δρ. Κάκαλου.
Πολλοί επίσης είναι εκείνοι που είχαν έντονη κόπωση για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και για κάποιους, οι ειδικοί μας ενημερώνουν, αυτό κράτησε και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Όπως μας αναφέρουν χαρακτηριστικά, υπάρχουν άτομα ηλικίας 40-50 που αν και φαινομενικά μπορεί να δείχνουν ότι έχουν επανέλθει πλήρως στην προ της νόσου φυσική τους κατάσταση (ανεβαίνουν σκάλες, ανηφόρες κλπ), αν αθλούνταν μπορεί να μην έχουν επιστρέψει στην κανονική τους λειτουργικότητα ακόμα και τρεις μήνες μετά. Για παράδειγμα, αν κάποιος έτρεχε πολύ εύκολα 10 χιλιόμετρα ή μαραθώνιο, πλέον δυσκολεύεται να τρέξει πάνω από 3 χιλιόμετρα.
Οι περισσότεροι ασθενείς πάντως θα έχουν μια καλή ανάκαμψη, που θα κρατήσει από έναν έως έξι μήνες, αλλά υπάρχει ένα πολύ μικρό ποσοστό που πιθανώς θα εμφανίσει επιπλοκές, μας ενημερώνουν οι συντελεστές στο ιατρείο. «Έχει περιγραφεί από νοσηλευόμενους σε άλλες χώρες ότι υπήρχαν επιπτώσεις από συστήματα εκτός του αναπνευστικού, δηλαδή ξέρουμε ότι αυξήθηκε ο κίνδυνος εμφραγμάτων και εγκεφαλικών στη διάρκεια της νοσηλείας ή αμέσως μετά. Ή ότι σε κάποιους υπήρχαν νευροπάθειες, περιφερικές ή εγκεφαλικών νεύρων. Εμείς έχουμε δει μόνο ένα έμφραγμα σε νοσηλευόμενο ασθενή. Και έχουμε δει και τρεις ή τέσσερις ασθενείς που έναν μήνα μετά εμφανίζουν κάποια μουδιάσματα σαν νευροπάθειες νεύρων που σιγά σιγά υποχωρούν και άρα δεν είναι τόσο σοβαρά ώστε να χρειαστούν φαρμακολογική θεραπεία. Επίσης, είδαμε μόνο σε δύο-τρεις ανθρώπους η αξονική τους να μην έχει καθαρίσει τελείως, επομένως θα χρειαστούν χρόνο, αλλά λειτουργικά δεν έχουν κανένα πρόβλημα. Παρόλα αυτά τους παρατηρούμε και είμαστε σε εγρήγορση» εξηγεί η Δρ. Κάκαλου. «Επίσης, διαφαίνεται ότι μπορεί να έχουν πρόβλημα στα ενδοκρινολογικά τους, γι’ αυτό και ελέγχουμε τον θυρεοειδή σε όλους όσοι έρχονται για επανεξέταση» ενημερώνει η Δρ. Πουλάκου.
Ακόμα μία σημαντική διάσταση της νόσου είναι το αποτύπωμα που αφήνει στην ψυχική υγεία των ασθενών. Αν και στα ψυχομετρικά test που έγιναν τον πρώτο μήνα μετά το εξιτήριο οι ασθενείς δεν εμφάνισαν ιδιαίτερα υψηλό μετατραυματικό στρες, οι περισσότεροι έδειξαν, σύμφωνα με την Δρ. Κάκαλου, να έχουν βιώσει άγχος και κοινωνικό στίγμα, ιδιαίτερα κατά τον πρώτο μήνα μετά την έξοδο από το νοσοκομείο. «Είδαμε ότι υπάρχει μια στεναχώρια εξαιτίας της απομόνωσης και κατά τη διάρκεια της νοσηλείας. Μάλιστα, κάποια από τα ψυχολογικά ξεσπάσματα στα οποία χρειάστηκε να χρησιμοποιήσουμε ψυχολόγο ή ψυχίατρο κατά την διάρκεια της νοσηλείας ήταν κρίσεις πανικού ανθρώπων που δεν μπορούσαν να διαχειριστούν την απομόνωσή τους επί μακρόν. Υπάρχει επίσης ένας φόβος σε αυτούς που νόσησαν πιο βαριά για το κατά πόσον υπάρχει κίνδυνος να ξανακολλήσουν, είναι πιο έντονο στις οικογένειες που πέρασαν από ΜΕΘ. Και εμείς δεν μπορούμε να τους δώσουμε μια σαφή απάντηση» μας λέει.
Μετά τη νοσηλεία, κάποιοι περιέγραψαν στους γιατρούς την κοινωνική απομόνωση που γεύτηκαν, παρότι ήταν πλέον υγιείς, και το στίγμα που ένιωσαν ότι έφεραν λόγω της Covid-19. «Υπήρχαν άνθρωποι που μας είπαν ότι ακόμα και έναν μήνα μετά την έξοδό τους από το νοσοκομείο, υπήρχαν φίλοι και συγγενείς που απέφευγαν να τους πάρουν τηλέφωνο για να μην κανονίσουν να βρεθούνε. Άλλοι, μας είπαν ότι μετά την άρση των μέτρων ο κύκλος τους βρισκόταν σε φιλικά σπίτια αλλά δεν επισκέπτονταν το δικό τους ή δεν τους καλούσαν. Άλλο ένα περιστατικό που είχαμε ήταν ότι ένα κοριτσάκι δημοτικού, που η γιαγιά της νοσηλεύτηκε με κορονοϊό, δεχόταν bullying από τους συμμαθητές της. Ακόμη μια περίπτωση, ήταν ενός νοσηλευόμενου που χρειαζόταν να πάει κάποιος να φέρει το αμάξι του, που βρίσκονταν παρατημένο για τρεις εβδομάδες και δεν ήθελε κανείς να του κάνει την εξυπηρέτηση, παρόλο που εμείς προσπαθούσαμε να τους εξηγήσουμε ότι ο ιός δεν ζει μετά από τόσον καιρό. Μια γυναίκα 70 χρονών μας έλεγε πως, αφού βγήκε από το νοσοκομείο, όταν ξεκίνησε τα μπάνια στην θάλασσα, μοιραζόταν με τους γνωστούς της ότι είχε μεγάλη χαρά που όλα πήγαν καλά και πέρασε τον κορονοϊό και εκείνοι τραβούσαν μακριά τις πετσέτες τους και προσπαθούσαν να απομακρυνθούν».
|
Σε αυτό το σημείο βέβαια δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι και το ιατρικό/νοσηλευτικό προσωπικό που βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του κορονοϊού έγινε και το ίδιο φορέας του στίγματος. Για παράδειγμα, από όσα μας διηγήθηκαν οι συνεντευξιαζόμενες, υπήρχαν γιατροί που ανέφεραν πως, όταν υπήρξε άρση των μέτρων, οι άλλοι γονείς δεν καλούσαν τα παιδιά τους για να παίξουν. Ή υπήρξαν διαχειριστές πολυκατοικιών που διαμαρτυρήθηκαν ότι θα τους κολλούσαν, ειδικά στην αρχή, όταν η ενημέρωση ήταν περιορισμένη. |
Κάτι το οποίο εκτιμά η Δρ. Κάκαλου με βάση αυτά που παρατηρεί στους ασθενείς είναι ότι οι ασθενείς που παίρνουν τώρα εξιτήριο βρίσκονται σε πολύ καλύτερη ψυχολογική κατάσταση από αυτούς που παρακολουθούσαν στις αρχές Μαΐου. «Τώρα βλέπουμε ότι ο ιός είναι σε κάμψη, έχουμε καλύτερες υποστηρικτικές θεραπείες, οι ασθενείς έχουν τη σιγουριά πλέον ότι δε θα υπάρχει άνθρωπος για τον οποίον δεν θα υπάρξει κρεβάτι, δεν θα υπάρξει άνθρωπος για τον οποίον δεν θα υπάρξει αναπνευστήρας εάν το χρειαστεί. Όλη αυτή η περιβάλλουσα πληροφορία δεν είναι ζοφερή πλέον, όπως στην αρχή που βλέπαμε ότι στις γειτονικές χώρες οι άνθρωποι πέθαιναν σωρηδόν. Έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία αυτό για την ψυχολογία τους. Η αίσθησή μας για το καλοκαίρι είναι ότι αυτοί που θα δούμε θα είναι σε καλύτερη ψυχολογική κατάσταση» συμπληρώνει η Δρ. Πουλάκου.
Μερικά από τα άρθρα μας για τα οποία είμαστε περήφανοι!
Γραφτείτε συνδρομητές και διαβάστε καθημερινά ένα νέο long read που αξίζει τον χρόνο σας. Μετράμε ήδη πάνω από 3.000 ιστορίες. Θα σας γίνει συνήθεια.
Σχόλια