ΕΥΠ και Αντιτρομοκρατική έκρυψαν 6.705 άρσεις απορρήτου για εθνική ασφάλεια

Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) –υπό το γραφείο του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη– και η Διεύθυνση Αντιμετώπισης Ειδικών Εγκλημάτων Βίας (ΔΑΕΕΒ), ευρέως γνωστή ως Αντιτρομοκρατική, παρότι έχουν υποχρέωση βάσει νόμου, παρέλειψαν για αδικαιολόγητα μεγάλο χρονικό διάστημα να αποστείλουν στην Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) αθροιστικά 6.705 εισαγγελικές διατάξεις που αφορούσαν σε άρσεις απορρήτου των επικοινωνιών για λόγους εθνικής ασφάλειας. Στην πράξη δηλαδή, μέσω αυτής της καθυστέρησης, ΕΥΠ και Αντιτρομοκρατική έκρυψαν από τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή χιλιάδες άρσεις απορρήτου, καθιστώντας αδύνατο τον οποιονδήποτε έλεγχο, αφού η ΑΔΑΕ αγνοούσε την ίδια την ύπαρξή τους.

Όπως αναφέρει η έκθεση πεπραγμένων της ΑΔΑΕ για το έτος 2022, η οποία δημοσιεύθηκε αργά το βράδυ της Τετάρτης 31 Ιανουαρίου 2024 με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, η ΕΥΠ απέστειλε στην ΑΔΑΕ κατά το έτος 2022 επιπλέον 717 εισαγγελικές διατάξεις που αφορούσαν το έτος 2021 και δεν είχαν παραδοθεί νωρίτερα. Η ΔΑΕΕΒ από την πλευρά της είχε παραλείψει να αποστείλει στην ΑΔΑΕ 5.988 εισαγγελικές διατάξεις για το 2021 και επίσης το έκανε εντός του 2022.

Image

Αν προσθέσουμε τον αριθμό των «ξεχασμένων» διατάξεων άρσης απορρήτου για λόγους εθνικής ασφαλείας στο νούμερο που γνωρίζαμε μέχρι τώρα για το 2021 με βάση την προηγούμενη έκθεση πεπραγμένων της ΑΔΑΕ, το άθροισμα από 15.475 εκτοξεύεται στις 22.180 εισαγγελικές διατάξεις. Το αντίστοιχο νούμερο το 2020 ήταν 13.751 εισαγγελικές διατάξεις. Πρόκειται για αύξηση της τάξης του 62% μέσα σε έναν χρόνο.

Στις διατάξεις αυτές περιλαμβάνονται νέες περιπτώσεις άρσης του απορρήτου, παρατάσεις προγενέστερων διατάξεων και διατάξεις που ορίζουν την παύση της άρσης του απορρήτου, πριν παρέλθει η χρονική περίοδος που ορίζεται από την αρχική διάταξη (σ.σ.: δίμηνο με δυνατότητα ανανέωσης). Διευκρινίζεται ότι οι αριθμοί που αναφέρονται αφορούν το πλήθος των διατάξεων που εκδίδονται από τις αρμόδιες δικαστικές αρχές και κοινοποιούνται στην ΑΔΑΕ και όχι τον αριθμό των συνδέσεων/ατόμων για τα οποία διατάσσεται η άρση του απορρήτου. Με απλά λόγια, η κάθε διάταξη δεν ισοδυναμεί με ένα άτομο, αφού μπορεί να περιλαμβάνει δεκάδες τηλεφωνικούς αριθμούς διαφόρων προσώπων-στόχων.

Λόγω των κυβερνητικών εμποδίων που τίθενται έως σήμερα στην τήρηση ενός ηλεκτρονικού μητρώου από την ΑΔΑΕ, απ’ όπου θα μπορούσαν να προκύψουν στατιστικά στοιχεία με ενάργεια και ακρίβεια, είναι εξαιρετικά δύσκολο –αν όχι αδύνατο– για την ανεξάρτητη αρχή να προχωρήσει σε ουσιαστική ποιοτική και ποσοτική επεξεργασία των εισερχόμενων διατάξεων και βουλευμάτων άρσης απορρήτου, τα οποία παραλαμβάνει ακόμη –εν έτει 2024– σε χαρτί.

Τα στατιστικά του 2022

Μια εικόνα πάντως για τον καταμερισμό μεταξύ νέων άρσεων, ανανεώσεων και διακοπών δίνουν τα νούμερα για το 2022, την πρώτη χρονιά για την οποίαν υπάρχει διαχωρισμός.

Η ΕΥΠ εξέδωσε και απέστειλε στην ΑΔΑΕ κατά το έτος 2022 και στις αρχές του έτους 2023 συνολικά 4.036 εισαγγελικές διατάξεις που αφορούσαν το έτος 2022, από τις οποίες:

• με 310 παυόταν η άρση του απορρήτου των επικοινωνιών
• με 1.655 διατασσόταν παράταση του απορρήτου επικοινωνιών
• με 2.040 διατασσόταν άρση του απορρήτου των επικοινωνιών και
• 31 εξ αυτών ήταν απορριπτικές

Η Διεύθυνση Αντιμετώπισης Ειδικών Εγκλημάτων Βίας εξέδωσε και απέστειλε στην ΑΔΑΕ κατά το έτος 2022 και στις αρχές του έτους 2023 συνολικά 6.083 εισαγγελικές διατάξεις που αφορούσαν το έτος 2022, από τις οποίες:

• με 84 παυόταν η άρση του απορρήτου των επικοινωνιών
• με 2.817 διατασσόταν παράταση του απορρήτου επικοινωνιών και
• με 3.182 διατασσόταν άρση του απορρήτου των επικοινωνιών που αφορούσε είτε περιεχόμενο είτε εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας

Κατά τη διάρκεια του έτους 2022 η ΑΔΑΕ παρέλαβε και 35 εισαγγελικές διατάξεις από τη Διεύθυνση Ασφαλείας Αττικής.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι το 2022, τη χρονιά δηλαδή που ξεκίνησαν οι δημοσιογραφικές αποκαλύψεις από το inside story και άλλα μέσα ενημέρωσης για το σκάνδαλο των υποκλοπών, οι άρσεις απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας μειώθηκαν κατακόρυφα. Έτσι από τις 22.180 εισαγγελικές διατάξεις που είχαμε εν τέλει το 2021, έναν χρόνο μετά ΕΥΠ, Αντιτρομοκρατική και Διεύθυνση Ασφάλειας Αττικής απέστειλαν στην ΑΔΑΕ 10.154 εισαγγελικές διατάξεις άρσεις απορρήτου για λόγους εθνικής ασφαλείας.

Οι λόγοι εθνικής ασφαλείας, όπως αποδεικνύουν οι μεγάλοι αριθμοί των διατάξεων –ειδικά για το 2021– χρησιμοποιούνται από την εκάστοτε κυβέρνηση καταχρηστικά. Όπως έχει αποκαλυφθεί από τη δημοσιογραφική έρευνα στο πλαίσιο του σκανδάλου των υποκλοπών, η απειλή για την εθνική ασφάλεια χρησιμοποιήθηκε από την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ως επίφαση για την παρακολούθηση δημοσιογράφων, υπουργών, πολιτικών της αντιπολίτευσης, στρατιωτικών αξιωματούχων, επιχειρηματιών και στελεχών επιχειρήσεων. Η νομότυπη μέθοδος παρακολούθησης των τηλεπικοινωνιών συχνά συνδυάστηκε με την παράνομη χρήση του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator της εταιρείας Intellexa, που μετατρέπει το κινητό του στόχου στον απόλυτο κοριό.

Ράμμος: Οι παρακολουθήσεις από «ανέλεγκτα κέντρα» ανοίγουν τον δρόμο σε εκβιασμούς

Για πρώτη φορά στον πρόλογο της έκθεσης πεπραγμένων της ΑΔΑΕ, που συντάσσει κάθε χρόνο ο πρόεδρος της, εν προκειμένω ο Χρήστος Ράμμος, υπάρχει αστερίσκος με τον οποίον διευκρινίζεται ότι «το κείμενο αυτό εκφράζει τις απόψεις του Προέδρου της Αρχής». Ίσως γιατί ήταν δύσκολο να εξασφαλιστεί η ομοφωνία της Ολομέλειας –όπως αυτή διαμορφώνεται μετά τις πρόσφατες αλλαγές που έκανε η κυβέρνηση με αντισυνταγματικό τρόπο– γι' αυτόν τον συγκεκριμένο πρόλογο.

Ο Χρήστος Ράμμος στο κείμενό του δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας για το τι πραγματικά έχει συμβεί από τότε που ξέσπασε το σκάνδαλο των υποκλοπών. Κάνει λόγο για «ποικίλες δυσκολίες» που αντιμετώπισε η ΑΔΑΕ στο να πράξει το καθήκον της αναφορικά με τη διερεύνηση της υπόθεσης. Οι δυσκολίες αυτές αποδίδονται από τον ίδιο όχι μόνο σε εσωτερικούς, αλλά και σε εξωγενείς παράγοντες.

Image

«Αναφέρομαι στις αντιδράσεις εκείνων, οι οποίοι για πολλούς και ποικίλους λόγους, δεν ήθελαν να προχωρήσουν οι έρευνες και οι έλεγχοι της ΑΔΑΕ και, σε κάθε περίπτωση, δεν ήθελαν πάντως να γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα των ελέγχων αυτών. Αντιδράσεις, οι οποίες εξελίχθηκαν σε κάποιες περιπτώσεις σε σοβαρές αντιθεσμικές παρεμβάσεις, μέσω των οποίων αμφισβητήθηκε η ίδια η ανεξαρτησία της Αρχής, με απειλητικούς μάλιστα υπαινιγμούς ότι σε περίπτωση που τα επιτασσόμενα με τις παρεμβάσεις αυτές δεν θα ετηρούντο από την Αρχή, θα ετίθετο θέμα ασκήσεως ποινικών διώξεων εις βάρος των μελών και του προσωπικού της Αρχής ακόμη και για εξαιρετικά σοβαρές κακουργηματικές πράξεις. Αναφέρομαι ακόμη και σε αντιδράσεις στον ευρύτερο δημόσιο χώρο που έλαβαν την μορφή συκοφαντικών, δυσφημιστικών και υβριστικών σχολίων και μάλιστα σε προσωπικό επίπεδο εις βάρος του υπογράφοντος και άλλων μελών της Ολομέλειας της Αρχής. Φάνηκε δυστυχώς για μια ακόμη φορά πως το πολιτικό σύστημα της χώρας, αλλά και μια σημαντική μερίδα των ΜΜΕ δεν έχουν κατανοήσει και μάλλον αρνούνται να κατανοήσουν τι ακριβώς είναι μια Ανεξάρτητη Αρχή (και μάλιστα συνταγματικά κατοχυρωμένη), σε τι χρησιμεύει, για ποιο λόγο υπάρχει και κυρίως τι σημαίνει να δρα ανεξάρτητα. Διαχρονικά, δυστυχώς, το ελληνικό πολιτικό σύστημα φαίνεται να θεωρεί ότι οι Ανεξάρτητες Αρχές εκπληρώνουν τον ρόλο τους, μόνο όταν δεν ενοχλούν και δεν ασκούν κριτική στην εξουσία και δεν αμφισβητούν τις επιλογές της. Όταν, όμως, εκπληρώσουν τον συνταγματικό τους ρόλο που είναι να λειτουργούν ως αντίβαρα εξουσίας, τότε υφίστανται μια ολόκληρη σειρά από ανοίκειες επιθέσεις, όπως έδειξαν με τον πιο δυσάρεστο τρόπο οι πιο πάνω επιθέσεις κατά της ΑΔΑΕ και του υπογράφοντος τον παρόντα πρόλογο Προέδρου της. Μοιάζει, θα έλεγε κανείς, εντελώς ανώριμο το ελληνικό πολιτικό σύστημα να αποδεχθεί τον θεσμό αυτό· θεσμό τον οποίον, όμως, έχουν υιοθετήσει όλες οι ώριμες και προηγμένες δημοκρατίες του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού, στον οποίο θέλουμε να ανήκει η χώρα μας».

«[...] Ευτυχώς η ΑΔΑΕ κατάφερε να αγνοήσει τις αντιδράσεις αυτές και να “σταθεί όρθια”. Πράττοντας αποφασιστικά και όσο πιο καλά μπορούσε, μέσα σε αυτό το εξόχως αρνητικό κλίμα, το συνταγματικό της καθήκον, που δεν είναι άλλο από το να διασφαλίζει το “απολύτως” κατά το ίδιο το Σύνταγμα και τόσο ευαίσθητο δικαίωμα στο απόρρητο των επικοινωνιών. Την πιο μύχια πτυχή της ιδιωτικότητας όλων μας, που τόσο απειλείται την εποχή μας, είτε από τις ανεξέλεγκτες τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί, είτε από μια πιθανή καταχρηστική και επεκτατική επίκληση των κινδύνων στον τομέα της εθνικής ασφάλειας. Και δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάπτυξη για να κατανοήσει κάποιος σε τι δυνατότητες εκβιασμών ανοίγει ο δρόμος όταν περιέλθουν παράνομα σε σκοτεινά και ανέλεγκτα κέντρα πληροφορίες· αυτή η μύχια και πολύτιμη για κάθε έναν από εμάς πτυχή της ιδιωτικότητάς μας».

«[...] Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα έγιναν τέλεια από την ΑΔΑΕ. [...] Η μεγαλύτερη αδυναμία, κατά την εκτίμηση του υπογράφοντος, είναι οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των διαδικασιών που έπονται των σχετικών ελέγχων. Καθυστερήσεις που δεν οφείλονται μόνο στο ολιγάνθρωπο της Αρχής, αλλά και σε γραφειοκρατικές δημοσιοϋπαλληλικού τύπου αγκυλώσεις στη λειτουργία της, οι οποίες αλλάζουν μεν, αλλά τούτο γίνεται με βραδύτητα και λόγω εσωτερικών αντιστάσεων που οφείλονται σε συνήθειες πολλών ετών».

«[...] Προλογίζοντας την Έκθεση Πεπραγμένων του προηγουμένου έτους (2021) ο υπογράφων και τον παρόντα πρόλογο είχε αναφερθεί σε μια επιστημονική μελέτη, που είχε δημοσιεύσει το 1995 στο Νομικό Βήμα ο αείμνηστος καθηγητής της Νομικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σταύρος Τσακυράκης, και της οποίας τίτλος ήταν ένα προκλητικό και ανησυχητικό ερώτημα: “Το απόρρητο της επικοινωνίας – απόλυτα απαραβίαστο ή ευχή της έννομης τάξης;”. Στη μελέτη αυτή ο Τσακυράκης σημείωνε, μεταξύ άλλων, και τα ακόλουθα: “Το τρομερό που συμβαίνει στη χώρα μας είναι η ελαφρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται μια σοβαρή απειλή για τα δικαιώματα του ατόμου και ο εθισμός της κοινής γνώμης στην πρακτική της υποκλοπής ιδιωτικών συνομιλιών”. Ο υπογράφων τον παρόντα πρόλογο είχε τότε αναρωτηθεί με βάση τη μελέτη αυτή, αν εξακολουθούσαν να τα ισχύουν τα ίδια ερωτήματα που βασάνιζαν τον συγγραφέα της 26 χρόνια μετά τη συγγραφή της. Ήδη μετά την πάροδο ενός ακόμη έτους και 27 (ήδη) ετών μετά τη μελέτη, δεν μπορεί κανείς –και πάντως δεν μπορεί ο υπογράφων– να βεβαιώσει ότι στην σύγχρονη Ελλάδα του 2023, μετά και τις δυσάρεστες και θλιβερές εμπειρίες του έτους 2022, το απόρρητο των επικοινωνιών είναι απόλυτα απαραβίαστο και δεν συνιστά ακόμη μια απλή ευχή του συνταγματικού νομοθέτη».