Σε όλη τη χώρα, βρίσκονται σε διαμάχη τοπικοί φορείς, συλλογικότητες, κινήσεις πολιτών, επιστημονικοί φορείς και επενδυτές, με φόντο τις ανεμογεννήτριες. Προ ημερών, η επανεκκίνηση έργων στη νότια Πελοπόννησο –για τα οποία έχει γίνει προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, με αίτημα την ακύρωση της υπουργικής απόφασης βάσει της οποίας είχαν αδειοδοτηθεί– πυροδότησε νέο γύρο αντιπαραθέσεων.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι, οι οποίοι στηρίζουν την κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, κάνουν λόγο για περιβαλλοντικά προβληματική χωροθέτηση (σε περιοχή Natura) και παραθέτουν δεκάδες αντίστοιχες περιπτώσεις σε Έβρο, Κρήτη, απρόσιτες έως σήμερα βουνοκορφές, νησιά και ακατοίκητες νησίδες του Αιγαίου.
Εκτός από την Πελοπόννησο, αντίστοιχες αντιδράσεις πολιτών καταγράφονται και σε άλλες περιοχές, με επίκεντρο τις Κυκλάδες. Μάλιστα, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης, σε συνάντηση που είχε στις αρχές Απριλίου με εκπροσώπους φορέων και την Επιτροπή Kατοίκων της Πάρου, της Νάξου, της Τήνου και της Άνδρου, τόνισε ότι στη χώρα έχει διαμορφωθεί ένα καθεστώς προβληματικό για επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Όπως επισήμανε ο κ. Σταθάκης, το νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ ετοιμάζεται και θα επιλύσει χρόνια προβλήματα, με γνώμονα την προώθηση επενδύσεων στον συγκεκριμένο τομέα και με έμφαση στην περιβαλλοντική προστασία. Το πλαίσιο δεσμεύτηκε ότι θα διαμορφωθεί σε διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες.
Ο ρυθμός ανάπτυξης αιολικών πάρκων στα νησιά έχει προκαλέσει την ανησυχία των τοπικών κοινωνιών για τις πιθανές επιπτώσεις των ανεμογεννητριών στο περιβάλλον, τον τουρισμό και την αξία της γης. Κυκλοφόρησαν μάλιστα στο διαδίκτυο κείμενα που καταδικάζουν την ανάπτυξη αιολικών πάρκων, με τεκμηρίωση άλλοτε υπερβολική και άλλοτε λογική.
Καταγράφοντας και σταχυολογώντας τις ενστάσεις τους, θα επιχειρήσουμε να τους ρίξουμε φως, με τη βοήθεια ειδικών φορέων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και της διεθνούς βιβλιογραφίας.
Ένα ενεργειακό σύστημα που στηρίζεται κατά 100% σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι τεχνικά εφικτό. Ήδη ορισμένες χώρες, περιφέρειες και επιχειρήσεις κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση. «Είναι οι επενδυτικές επιλογές στον ενεργειακό τομέα που θα καθορίσουν το πόσο γρήγορα θα γίνει η μετάβαση σε ένα σύστημα 100% ΑΠΕ», σχολιάζει ο υπεύθυνος εκστρατειών της Greenpeace, Δημήτρης Ιμπραήμ.
Το 2016 η αιολική ενέργεια στην Ευρώπη κάλυψε το 10,4% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Η “πρωταθλήτρια” Δανία κάλυψε το 36,8% της ζήτησης, ενώ υπήρξαν αρκετές ημέρες τα τελευταία χρόνια, κατά τις οποίες η αιολική ενέργεια κάλυψε ή ξεπέρασε το 100% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Επιχειρήσεις όπως η Apple, η Google και το Facebook, σύντομα θα καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες κατά 100% από ΑΠΕ.
«Η αιολική ενέργεια ανακριβώς περιγράφεται ως διαλείπουσα πηγή ενέργειας. Είναι απλά τεχνολογία μεταβλητής παραγωγής και υπάρχουν τεχνικές λύσεις, όπως η αντλησιοταμίευση, οι διασυνδέσεις, η ηλεκτροκίνηση, το υδρογόνο κ.λπ. που συντελούν στη διαχείριση αυτού του χαρακτηριστικού της», σημειώνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ), Γιάννης Τσιπουρίδης.
Σε κάθε περίπτωση, καμία ενεργειακή τεχνολογία από μόνη της δεν μπορεί να καλύψει το σύνολο των ενεργειακών αναγκών μιας χώρας. Θα πρέπει παράλληλα να αξιοποιηθεί, ει δυνατόν, κάθε ανανεώσιμη τεχνολογία, σε συνδυασμό με δραστικές επενδύσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας, στον εκσυγχρονισμό των υποδομών (π.χ. στα δίκτυα και την αποθήκευση) και φυσικά στην αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης και των καταναλωτικών προτύπων.
Οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων ανανεώσιμων τεχνολογιών μπορούν να μηδενίσουν την ανάγκη λειτουργίας μονάδων βάσης. «Τα σύγχρονα συστήματα πρόβλεψης φορτίου, η έξυπνη διαχείριση της ζήτησης ενέργειας, τα έξυπνα δίκτυα, η διασύνδεση και η αποθήκευση ενέργειας δίνουν τη δυνατότητα στους διαχειριστές των δικτύων να προβλέπουν έγκαιρα τις διακυμάνσεις της παραγωγής και της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να εξασφαλίζουν την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών όλο το 24ωρο, όλες τις ημέρες», υπογραμμίζει ο κ. Ιμπραήμ.
Ωστόσο, απαιτούνται τεράστιες επενδύσεις για τη μετάβαση σε ένα ενεργειακό μοντέλο το οποίο θα μειώνει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου τόσο, ώστε να αναστραφεί η κλιματική κρίση. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η εφαρμογή των δεσμεύσεων της συμφωνίας του Παρισιού (COP 21) και η υλοποίηση των σχετικών επενδύσεων θα κοστίσει παγκοσμίως 13,5 τρισ. δολάρια, ενώ αν το ποσό αυξηθεί κατά 3 τρισ. δολάρια, θα αρκεί για να συγκρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς Κελσίου.
Το ποσό φαντάζει αστρονομικό. Στην πραγματικότητα δεν είναι, αν αναλογιστεί κανείς πως, ούτως ή άλλως, τα κονδύλια που θα επενδυθούν στον ενεργειακό τομέα έως το 2040 υπολογίζονται στα 68 τρισ. δολάρια.
Πράγματι, αυτός ο ισχυρισμός ισχύει. Όμως η συνεισφορά των αιολικών πάρκων στην ηλεκτροπαραγωγή δεν μετριέται με βάση την ονομαστική ισχύ τους, αλλά με βάση την πραγματική ενέργεια, μετρημένη σε μεγαβατώρες (MWh), που εγχέεται στο σύστημα. Το ίδιο, άλλωστε, ισχύει για κάθε ενεργειακή τεχνολογία. Στην Ελλάδα βρίσκονται εγκατεστημένα 2.374 MW αιολικών, τα οποία για το 2016 κάλυψαν το 9,24% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.
Τα πολύ υψηλά ποσοστά διείσδυσης σε χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Δανία επιβεβαιώνουν ότι η αιολική ενέργεια είναι μία ώριμη και δοκιμασμένη πηγή ενέργειας.
Άλλωστε, όπως εξηγεί ο κ. Τσιπουρίδης, η έννοια της «απόδοσης» δεν έχει νόημα για την αιολική ενέργεια. «Δεν έχει σημασία να λέμε ότι η ανεμογεννήτρια αξιοποιεί το 30% ή το 5% της ενέργειας του ανεξάντλητου ανέμου και να συμπεραίνουμε ότι είναι χειρότερη από ένα συμβατικό σταθμό που αξιοποιεί το 50% της ενέργειας του ορυκτού και αναλώσιμου φυσικού αερίου».
Ο βαθμός απόδοσης των ΑΠΕ διαρκώς αυξάνεται και το κόστος μειώνεται. Μάλιστα, πλέον σε πολλά σημεία του πλανήτη η αιολική και η ηλιακή είναι οι πιο φθηνές πηγές ενέργειας, ακόμα και χωρίς επιδοτήσεις, όσον αφορά τις νέες επενδύσεις.
Σύμφωνα με νέα έκθεση του ΟΗΕ και του ερευνητικού οργανισμού Bloomberg New Energy Finance, το σταθμισμένο κόστος των υπεράκτιων αιολικών και των φωτοβολταϊκών το 2016 μειώθηκε κατά 28% και 17% αντίστοιχα, μέσα σε μόλις ένα έτος. Στο ίδιο μήκος κύματος, ανάλυση του CarbonTracker εκτιμά ότι σε πολλές περιπτώσεις η αιολική και η ηλιακή ενέργεια έχουν χαμηλότερο σταθμισμένο κόστος από τον άνθρακα και το φυσικό αέριο.
Στην Ελλάδα, το σταθμισμένο κόστος παραγωγής κάποιων νέων φωτοβολταϊκών έργων κυμαίνεται από €65 έως €70 /MWh. Το αντίστοιχο κόστος για τη σχεδιαζόμενη λιγνιτική μονάδα «Πτολεμαΐδα 5», (αρχικό κόστος κατασκευής 1,4 δισ. ευρώ) ανέρχεται σε €69,87/MWh.
Άλλωστε, ο ίδιος ο πρόεδρος της ΔΕΗ Μανώλης Παναγιωτάκης σε δημόσια δήλωση του ανέφερε ότι «με επιχειρηματικούς όρους, η κατασκευή νέων λιγνιτικών μονάδων για τη ΔΕΗ δεν είναι καθόλου κερδοφόρα».
Το κόστος παραγωγής ενέργειας από αιολικά, χρόνο με τον χρόνο μειώνεται. Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια έχουν εξοικονομήσει εκατομμύρια ευρώ, τα οποία οι πολίτες δεν έχουν κερδίσει, εξαιτίας στρεβλώσεων στην αγορά ενέργειας. «Μελέτη του ΑΠΘ που έγινε για λογαριασμό της ΡΑΕ, υπολογίζει ότι οι ΑΠΕ μειώνουν την τιμή στη χονδρεμπορική αγορά ενέργειας κατά 350 εκατ. ευρώ ετησίως. Την εξοικονόμηση αυτή μέχρι σήμερα καρπώνονταν οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας και όχι οι καταναλωτές, με αποτέλεσμα τη δυσανάλογα μεγάλη αύξηση του Τέλους ΑΠΕ (ΕΤΜΕΑΡ) στους λογαριασμούς», αναφέρει ο κ. Ιμπραήμ. Η στρέβλωση αυτή διορθώνεται σταδιακά υπέρ των καταναλωτών, με πρόσφατο νόμο.
Όσον αφορά στα ορυκτά καύσιμα, ανέκαθεν επιδοτούνταν για να έχουν χαμηλή τιμή στην αγορά ενέργειας, π.χ. με δωρεάν διάθεση φυσικών πόρων από το κράτος, με μηχανισμούς επάρκειας ισχύος ή επιδοτήσεις πετρελαίου στα νησιά κ.λπ. «Η σημαντικότερη έμμεση επιδότηση είναι το λεγόμενο εξωτερικό κόστος (δημόσια υγεία, περιβάλλον), που δεν αντικατοπτρίζεται στην τιμή της ενέργειας. Μόνο για την πενταετία 2008-2012, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος εκτίμησε το εξωτερικό κόστος για την ελληνική οικονομία από την καύση ορυκτών καυσίμων από 6,9 έως 22,2 δισ. ευρώ», επισημαίνει ο κ. Ιμπραήμ.
Τέλος, ειδική μνεία αξίζει να γίνει για τα μη διασυνδεδεμένα νησιά του Αιγαίου, που ηλεκτροδοτούνται κυρίως με αυτόνομους πετρελαϊκούς σταθμούς. Το μέσο κόστος παραγωγής αυτών των μονάδων ανέρχεται σε περίπου €180/MWh, είναι δηλαδή περίπου τέσσερις φορές πιο ακριβό από την υπόλοιπη χώρα. Το κόστος αυτό καλύπτεται απευθείας μέσα από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ (χρεώσεις ΥΚΩ-Υπηρεσίες Κοινής Ωφελείας).
Είναι αλήθεια ότι όσο πιο απομακρυσμένες είναι οι περιοχές όπου εγκαθίστανται τα αιολικά πάρκα, τόσο περισσότερες υποδομές απαιτούνται. Σε αυτές ανήκουν τα δίκτυα υψηλής τάσης για τη μεταφορά της ενέργειας και η διάνοιξη δρόμων για την κατασκευή και εξυπηρέτησή τους. Μάλιστα, συχνά είναι έντονες οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας για τα τεχνικά έργα που απαιτούνται για ένα αιολικό πάρκο.
Πρόσφατα, ο Συνήγορος του Πολίτη αποφάνθηκε ότι είναι μεγάλος ο διπλασιασμός του πλάτους των δασικών δρόμων στα δέκα μέτρα, ο οποίος επιτράπηκε με εγκύκλιο του υπουργείου Περιβάλλοντος, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται στα συνοδά έργα του αιολικού πάρκου. Γι’ αυτό ζητά την ανάκληση της εγκυκλίου, αν και οι δασικές υπηρεσίες επιμένουν ότι δεν δημιουργείται πρόβλημα, καθώς μετά την ολοκλήρωση των έργων αποτελεί υποχρέωση του εργολάβου η αποκατάσταση του δασικού τοπίου.
Μία από τις σοβαρότερες απειλές για τα πουλιά παγκοσμίως είναι η απώλεια των οικοτόπων τους, εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών. Και όπως είναι ευρέως γνωστό, για την αλλαγή στο παγκόσμιο κλίμα έχει ενοχοποιηθεί η καύση των ορυκτών καυσίμων. Σε κάθε περίπτωση, για να ελαχιστοποιούνται στο μέγιστο βαθμό οι απώλειες πτηνών από τις ανεμογεννήτριες απαιτείται, πριν τη χωροθέτησή τους, μια σοβαρή ορνιθολογική μελέτη.
Σύμφωνα με μελέτη στις ΗΠΑ, ένα δισεκατομμύριο πουλιά σκοτώνονται κάθε χρόνο από συγκρούσεις σε κτίρια και πάνω από 80 εκατομμύρια από αυτοκίνητα, ενώ εκτιμάται ότι οι ανεμογεννήτριες προκαλούν τον θάνατο του 0,01-0,02% των πτηνών που σκοτώνονται εξαιτίας ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
[Πηγή: US State Of The Birds Report, 2014]
Η μελέτη του Benjamin K. Sovacool στο πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης έκανε για πρώτη φορά σύγκριση της θνησιμότητας πτηνών από αιολικά πάρκα, ορυκτά καύσιμα και πυρηνική ενέργεια στις ΗΠΑ. Βρέθηκε ότι σε 339 ανεμογεννήτριες η ετήσια θνησιμότητα πτηνών ήταν 0,269 θάνατοι/GWh, όταν τα αντίστοιχα νούμερα για τέσσερα πυρηνικά εργοστάσια (μαζί με δύο ορυχεία ουρανίου) και δύο θερμικές μονάδες (μαζί με το ορυχείο εξόρυξης λιθάνθρακα, συνυπολογίζοντας και τα φαινόμενα όξινης βροχής, μόλυνσης υδραργύρου και κλιματικής αλλαγής) είναι 0,416 και 5,18 θάνατοι/GWh αντίστοιχα.
Σε αποστάσεις μεγαλύτερες των 200 μέτρων από τις ανεμογεννήτριες, ο θόρυβος περιστροφής των πτερυγίων συνήθως καλύπτεται από τον ήχο του ανέμου. Σε απόσταση 300 μέτρων, ο ήχος μιας σύγχρονης ανεμογεννήτριας μοιάζει με τον θόρυβο του ψυγείου στην κουζίνα. Βάσει του ειδικού χωροταξικού σχεδίου για τις ΑΠΕ, η χωροθέτησή τους επιτρέπεται στα 500 μέτρα από κατοικίες.
Σε κάθε περίπτωση, το σίγουρο είναι ότι με μισές αλήθειες ή με αληθοφανή ψέματα καμία πλευρά δεν κερδίζει. Το πρώτο βήμα από τη μεριά της πολιτείας, πρέπει να είναι προς ένα σαφές και επιστημονικά τεκμηριωμένο εθνικό χωροταξικό για τις ΑΠΕ, μετά από δημόσια διαβούλευση. Με αυτόν τον τρόπο η χωροθέτηση αιολικών πάρκων δεν θα φέρνει τους επενδυτές αντιμέτωπους με την τοπική κοινωνία.
Παράλληλα, πρέπει να ξεκινήσει άμεσα μια ενημερωτική εκστρατεία στις περιοχές όπου προωθείται η εγκατάσταση ΑΠΕ, βασισμένη σε πραγματικά στοιχεία, αριθμούς και παραδείγματα από αντίστοιχες επενδύσεις ανά τον κόσμο.
Μόνον έτσι θα λήξει το μπρα-ντε-φέρ ανάμεσα στους τοπικούς φορείς που αντιδρούν και στις εταιρείες που επενδύουν σε αιολικά πάρκα και δεν θα αποδομηθεί το σχέδιο ανάπτυξης των ΑΠΕ στην Ελλάδα.
Μερικά από τα άρθρα μας για τα οποία είμαστε περήφανοι!
Γραφτείτε συνδρομητές και διαβάστε καθημερινά ένα νέο long read που αξίζει τον χρόνο σας. Μετράμε ήδη πάνω από 3.000 ιστορίες. Θα σας γίνει συνήθεια.
Σχόλια