Οι εργαστηριακοί έλεγχοι, η ιχνηλάτηση και η διαχείριση των περιστατικών

Εργαστηριακές εξετάσεις κατά προτεραιότητα για ευπαθείς ομάδες, νοσηλευόμενους με πνευμονία και νοσοκομειακό προσωπικό για το οποίο υπάρχουν υποψίες ότι έχει εκτεθεί στον νέο κορονοϊό ή εμφανίζει συμπτώματα, προβλέπουν τα αυστηροποιημένα κριτήρια που υιοθετεί ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας.

Για ασθενείς χαμηλού κινδύνου που εμφανίζουν ήπια συμπτωματολογία ίωσης, οι οδηγίες είναι ξεκάθαρες: υποχρεούνται να μην συρρέουν αυτοβούλως στα νοσοκομεία για να κάνουν το τεστ, θέτοντας σε κίνδυνο άλλους αλλά και τον εαυτό τους, και να παραμένουν σε κατ’ οίκον αυτοπεριορισμό.

Ακόμη, σύμφωνα με πρόσφατες επίσημες δηλώσεις, αναμένεται να ενεργοποιηθεί μηχανισμός δειγματοληπτικών ελέγχων για την αποτύπωση της εξάπλωσης του COVID-19 στην κοινότητα, ενώ από τις πρώτες μέρες εμφάνισης της επιδημίας γίνεται ιχνηλάτηση των επαφών των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τα νέα κριτήρια που ανάρτησε το Σάββατο στο site του ο ΕΟΔΥ, ύποπτα κρούσματα που χρήζουν εργαστηριακού ελέγχου θεωρούνται:

• Ασθενείς με σοβαρή οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού που χρειάζονται νοσηλεία ή που νοσηλεύονται
• Νοσηλευόμενοι ή φιλοξενούμενοι σε μονάδες ηλικιωμένων ή χρονίως πασχόντων με οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού
• Προσωπικό Υπηρεσιών Υγείας με οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού
• Ηλικιωμένοι ή άτομα με υποκείμενα χρόνια νοσήματα (π.χ. νοσήματα του αναπνευστικού, καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη, σοβαρή ανοσοκαταστολή) που εκδηλώνουν οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού.

Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας για τον νέο κορονοϊό, καθηγητής λοιμωξιολόγος Σωτήρης Τσιόδρας, κατά την επίσημη ενημέρωση της περασμένης Πέμπτης 12ης Μαρτίου ήταν σαφής: Σύμφωνα με τα ειδικά κριτήρια που θέσπισε για την ιεράρχηση του εργαστηριακού ελέγχου το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, τα οποία υιοθετήθηκαν από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας, «οι πολίτες με ήπια συμπτώματα δεν θα πρέπει να πηγαίνουν στα νοσοκομεία για έλεγχο. Υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης της νόσου σε ευπαθείς ομάδες, αλλά και να κολλήσουν οι ίδιοι αν έχουν κάποια άλλη ίωση» και όχι SARS-CoV-2.

ektsiodras5059203.jpg

Ο κ. Τσιόδρας επισήμανε επίσης τον κίνδυνο να μεταδοθεί ο ιός και μέσα στα νοσοκομεία που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος χώρος», από ανθρώπους που όπως έχει παρατηρηθεί το τελευταίο διάστημα «τρέχουν να δουν αν έχουν τον ιό ενώ έχουν ελαφρά συμπτωματολογία και είναι κατά τα άλλα υγιείς».

Όπως τόνισε «είναι μία νόσος η οποία απειλεί κατά κύριο λόγο τις μεγάλες ηλικίες και τις ευπαθείς ομάδες, όπως και η γρίπη. Δεν απειλεί τους νέους, δεν χρειάζεται να ξέρετε το αποτέλεσμα αν το έχετε ή δεν το έχετε, αν είστε χαμηλού κινδύνου, νέοι άνθρωποι».

Εκτός από τις ευπαθείς ομάδες βασική προτεραιότητα δίνεται και στην προστασία του νοσηλευτικού και ιατρικού προσωπικού. «Στα νοσοκομεία έχουμε την εμπροσθοφυλακή του συστήματος υγείας (...). Αυτούς θέλουμε να τους προστατεύσουμε από την εξάπλωση της νόσου. Αυτούς θέλουμε να μην κολλήσουν για να μπορέσει να δουλέψει το σύστημα υγείας και να μην μεταδώσουν τον ιό στις ευπαθείς ομάδες, στους ασθενείς μέσα στο νοσοκομείο» είχε αναφέρει την Πέμπτη ο αρμόδιος για την ενημέρωση του κοινού καθηγητής λοιμωξιολόγος.

Στο πλαίσιο αυτό υπενθύμισε ότι «το πιο αποτελεσματικό μέτρο περιορισμού της επιδημίας είναι ο αυτοπεριορισμός στο σπίτι για τα άτομα χαμηλού κινδύνου με την εμφάνιση συμπτωμάτων ίωσης, ενώ για τα άτομα υψηλού κινδύνου, θα πρέπει να γίνει επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό τους».

Έκκληση προς τους πολίτες να παραμείνουν στα σπίτια τους και να μην επισκέπτονται νοσοκομεία και ιατρεία όταν δεν παρουσιάζουν σοβαρά συμπτώματα (δύσπνοια, υψηλό πυρετό) απηύθυνε την Παρασκευή 13 Μαρτίου και ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος. Όπως τονίζει ο ΠΙΣ, όσοι έχουν συμπτώματα γριπώδους συνδρομής, θα πρέπει να επικοινωνούν τηλεφωνικά με τον ιατρό τους και «να μην αναζητούν τεστ για τον κορονοϊό χωρίς ιατρική παραπομπή».

Ως προς τον πραγματικό αριθμό των ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον νέο κορoνοϊό, ο κ. Τσιόδρας ανέφερε την περασμένη Πέμπτη ότι «υπάρχει διασπορά, η οποία μπορεί να αφορά αρκετές εκατοντάδες κρούσματα» όμως «αυτό δεν σημαίνει ότι πανικοβαλλόμαστε. Υπάρχει πολύ περισσότερη διασπορά γρίπης στην κοινότητα αυτήν την εποχή». Ακόμη είπε ότι «όσο ανεβαίνει η εξάπλωση της νόσου στην κοινότητα, όπως γίνεται στις περισσότερες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες [...] θα βλέπουμε μία άνοδο των κρουσμάτων και από κάποια στιγμή και μετά, όπως και με τη γρίπη, θα μετρούμε τα σοβαρά μας κρούσματα, θα μετρούμε αυτούς που νοσηλεύονται στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και τους θανάτους».

Τόνισε δε πως «έχει μεγάλη σημασία σε αυτή την πρώιμη φάση να έχουμε μία εικόνα του τι γίνεται στη χώρα, ακόμα και με αυτά τα κρούσματα, που όπως είδατε τα περισσότερα είναι ήπια, για να βλέπουμε την εξέλιξη της επιδημίας» και συμπλήρωσε ότι «έχει στηθεί μηχανισμός εργαστηριακής διάγνωσης και σε ήπια περιστατικά, ο οποίος θα λειτουργήσει από τον ΕΟΔΥ άμεσα για να βλέπουμε τι γίνεται και στην κοινότητα».

ekkikilias5055820.jpg

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου ο κ. Τσιόδρας διευκρίνισε ότι «είναι ένας μηχανισμός προσαρμοσμένος για τη γρίπη, ο οποίος εξετάζει ανθρώπους με πυρετό και βήχα και ελέγχει ένα μέρος αυτών των ανθρώπων για τον νέο κορoνοϊό. Έτσι, θα έχουμε τα δείγματά μας από τα νοσοκομεία, από τις σοβαρές πνευμονίες και νοσηλείες, που θα ξέρουμε τι ποσοστό από αυτούς έχει το νέο κορoνοϊό και θα ελέγχουμε και τα περιστατικά από την κοινότητα. Αντιπροσωπευτικό δείγμα. Δεν μπορείς να τους ελέγξεις όλους. Θα πηγαίνουν στον γιατρό κανονικά, αυτοί με ήπια συμπτώματα που ανήκουν στους χαμηλού κινδύνου, θα πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτική συνεννόηση [...] και να έχουμε μία εικόνα του τι γίνεται εκεί».

Με βάση τα τελευταία στοιχεία, μέχρι στιγμής μετράμε τέσσερις θανάτους από τον κορονοϊό. Τα επιβεβαιωμένα κρούσματα ανέρχονται στα 331 άτομα, εκ των οποίων οι 51 νοσηλεύονται, διασωληνωμένοι είναι οι οκτώ και δέκα έχουν πάρει εξιτήριο. Στο σύνολο των κρουσμάτων τα 44 αφορούν πιθανή εγχώρια μετάδοση, δηλαδή δεν έχουν ταξιδιωτικό ιστορικό και επιδημιολογική σύνδεση με άλλο κρούσμα.

Κατά την ενημέρωση του Σαββάτου 14 Μαρτίου, ο κ. Τσιόδρας δήλωσε ότι αυτά τα κρούσματα πιθανής εγχώριας μετάδοσης, είναι που τον ανησυχούν περισσότερο. Ο κύκλος μετάδοσης σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να είναι εκθετικός, είπε και τόνισε πως παρόλα αυτά γίνεται εξαντλητική προσπάθεια ιχνηλάτησής τους. Στην προσπάθεια αυτή εξάλλου αναμένεται σύντομα να συνδράμει και η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, με επιχειρησιακό της κέντρο που θα λειτουργήσει τις προσεχείς ημέρες με έδρα τη ΓΑΔΑ, το οποίο θα στελεχωθεί με αστυνομικούς οι οποίοι θα εντοπίζουν τα άτομα με τα οποία ήρθαν σε επαφή οι ασθενείς.

Όπως αναφέρει στο inside story η Α' Αντιπρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ) και πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Πάτρας (ΙΣΠ) Άννα Μαστοράκου, «η διεθνής εμπειρία με τον κορονοϊό απ’ όσα μπορούμε να ξέρουμε μέχρι τώρα είναι ότι συστήματα υγείας που επένδυσαν στη διάγνωση βγήκαν κερδισμένα. Η νέα οδηγία του ΕΟΔΥ διαφοροποιεί αρκετά το προηγούμενο πλαίσιο και έχει προβληματίσει τους ιατρούς όσον αφορά τη διαχείριση των ασθενών τους. Το να απομονώνονται όλοι οι ασθενείς με συμπτώματα λοίμωξης αναπνευστικού με τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί για τον κορονοϊό είναι ένα μεγάλο εγχείρημα. Πρέπει πρώτα από όλα να πειστεί ο ασθενής να συμμορφωθεί με τις οδηγίες, πράγμα καθόλου εύκολο όταν λείπει η σφραγίδα της διάγνωσης. Εάν αυτή η ιδιότυπη υποβολή των ασθενών σε απομόνωση λειτουργήσει και η ιατρική τους εποπτεία γίνει βάσει ενός οργανωμένου πλαισίου διαχείρισης της επιδημίας στην κοινότητα από τους θεράποντες ιατρούς, τότε έχουμε κερδίσει το στοίχημα της διασποράς και τη διαχείριση των ευπαθών ομάδων και των ηλικιωμένων που έχουν τη μεγαλύτερη θνητότητα».

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Νότιας Κορέας που σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία μέχρι τις 14 Μαρτίου είχε διενεργήσει στον πληθυσμό της τα περισσότερα τεστ παγκοσμίως (261.335 έλεγχοι σε σύνολο πληθυσμού 51.269.185 ατόμων) με 8.086 επιβεβαιωμένα κρούσματα (εξ αυτών σε απομόνωση 7.300 ασθενείς) και 72 καταγεγραμμένους θανάτους. Ο αριθμός των νέων κρουσμάτων τις τελευταίες ημέρες φαίνεται πως βαίνει πτωτικός στη Νότια Κορέα – την Παρασκευή ανακοινώθηκαν περισσότερες αναρρώσεις από νέα κρούσματα. Η αναχαίτιση αποδίδεται από τους αξιωματούχους της χώρας μεταξύ άλλων στους μαζικούς εργαστηριακούς ελέγχους αλλά και στη χρήση προηγμένης τεχνολογίας. Μία «καινοτομία» της Νότιας Κορέας είναι για παράδειγμα η παρακολούθηση της υγείας των ασθενών που βρίσκονται σε υποχρεωτική κατ’ οίκον καραντίνα μέσω εφαρμογής για κινητά και ο εντοπισμός τους με GPS ώστε να είναι βέβαιο ότι παραμένουν μέσα στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού τους και δεν περιφέρονται μεταδίδοντας τον ιό σε συμπολίτες τους.

Στον αντίποδα, οι καθυστερήσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ να διεξαγάγει εκτεταμένους εργαστηριακούς ελέγχους κατά τις πρώτες μέρες της εξάπλωσης, φαίνεται να δυσχεραίνει τις εκ των υστέρων προσπάθειες συγκράτησης της διάδοσης του νέου κορονοϊού.

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που έχει δώσει στη δημοσιότητα ο κ. Τσιόδρας, στην Ελλάδα ο αριθμός των εργαστηριακών ελέγχων μέρα με τη μέρα αυξάνεται σταθερά κατά περίπου 500-700 δείγματα. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία της 15ης Μαρτίου, μέχρι στιγμής έχουν ελεγχθεί περίπου 4.000 δείγματα. Το Σάββατο ο αριθμός ήταν στα 3.400 δείγματα. Στις 13 Μαρτίου οι ολοκληρωμένοι έλεγχοι ήταν περισσότεροι από 2.700 και την αμέσως προηγούμενη ημέρα, την περασμένη Πέμπτη δηλαδή, ξεπερνούσαν τους 2.180.

Οι έλεγχοι του μεγαλύτερου μέρους των δειγμάτων γίνονται από τα επτά εργαστήρια αναφοράς που έχει ορίσει το υπουργείο Υγείας (Παστέρ, ΑΠΘ, ΕΚΠΑ, Πανεπιστήμιο Πάτρας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Αττικόν Νοσοκομείο και Νοσοκομείο Λάρισας) τα οποία στο τέλος της ημέρας αναφέρουν τα αποτελέσματά τους στον ΕΟΔΥ, όμως λόγω φόρτου εργασίας έχουν ήδη αρχίσει να παρατηρούνται καθυστερήσεις. Τα δείγματα προέρχονται από δημόσια νοσοκομεία, αλλά και ιδιωτικές κλινικές που έχουν μπει τελευταία στο χορό. Κάποιες έχουν ξεκινήσει να διενεργούν οι ίδιες και τους εργαστηριακούς ελέγχους και αναφέρουν με τη σειρά τους τα θετικά αποτελέσματα, δηλαδή τα κρούσματα, απευθείας στον ΕΟΔΥ. Επίσης κατόπιν συνεννόησης με το Δήμο Αθηναίων, για όσους πληρούν τα κριτήρια του εργαστηριακού ελέγχου ξεκινούν από σήμερα δειγματοληψίες και στο Δημοτικό Ιατρείο που βρίσκεται στην 5η Δημοτική Κοινότητα.

Τα ολοένα και πιο αυστηρά κριτήρια του ΕΟΔΥ για τους ελέγχους σε συνδυασμό με το αίσθημα πανικού που κυριεύει κάποιους παρά τις επίσημες συστάσεις για ψυχραιμία, στρέφουν στις ιδιωτικές κλινικές εκτός από ανήσυχους πολίτες με κάποια συμπτώματα ίωσης ή βάσιμη υποψία έκθεσης στον ιό, ακόμη και κάποιους ασυμπτωματικούς. Σε ιδιωτικές κλινικές βέβαια έχουν απευθυνθεί και εταιρείες που μετά από επιβεβαιωμένο κρούσμα στον εργασιακό τους χώρο, προχώρησαν με δική τους πρωτοβουλία (και έξοδα) σε εξετάσεις υπαλλήλων με συμπτώματα ή σε άμεση επαφή με τον ασθενή. Στο μεταξύ ορισμένες ιδιωτικές κλινικές έχουν κατηγορηθεί για εκμετάλλευση της γενικευμένης ανησυχίας που επικρατεί χρεώνοντας για τις υπηρεσίες τους ακόμη και 300 ευρώ, όταν για παράδειγμα στο Παστέρ (που δεν κάνει δικές του δειγματοληψίες) το κόστος της εξέτασης μόνο για τον νέο κορονοϊό (μοριακός έλεγχος PCR) ανέρχεται στα 70 ευρώ.

Ενδεικτικός της εύλογης ανησυχίας που προκαλεί η πρωτόγνωρη κατάσταση την οποία βιώνουμε όλοι είναι και ο αριθμός των ατόμων που καλούν στον ΕΟΔΥ ή επισκέπτονται την ιστοσελίδα του σε αναζήτηση πληροφοριών και οδηγιών. Σύμφωνα με εκπρόσωπο του Οργανισμού, οι 15 υπάλληλοί του (οι οποίοι αναμένεται να αυξηθούν) δέχονται σε διάστημα 24 ωρών δεκάδες χιλιάδες κλήσεις, με την τάση να είναι διαρκώς αυξητική. Την ίδια στιγμή σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία από το SimilarWeb οι επισκέψεις στο site του ΕΟΔΥ ήδη από τον Φεβρουάριο είχαν αυξηθεί κατά 217% και ανήλθαν στις 210.000.

Όπως αναφέρει στο inside story o τεχνικός προϊστάμενος του εργαστηρίου αναφοράς στο Παστέρ, δρ. Αθανάσιος Κοσσυβάκης, «αυτό το είχα ξαναδεί το 2009 όταν ξεκίνησε η πανδημία της γρίπης. Ο κόσμος πανικοβάλλεται και υπάρχουν κάποιοι που τους εκμεταλλεύονται δυστυχώς». Όπως είπε ερωτηθείς σχετικά και ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας Σωτήρης Τσιόδρας κατά την ενημέρωση της περασμένης Πέμπτης, «δεν πρέπει να γίνει αφορμή αυτός ο ιός για αισχροκέρδεια σε βάρος ανθρώπων οι οποίοι νομίζουν ότι είναι αρνητικοί ενώ είναι στον χρόνο επώασης της νόσου». Με βάση αναλύσεις των έως τώρα δεδομένων ο χρόνος αυτός έχει προσδιοριστεί στις πέντε ημέρες περίπου.

Ο Γεώργιος Σουρβίνος, καθηγητής Κλινικής Ιολογίας και υπεύθυνος του εργαστηρίου αναφοράς του Πανεπιστημίου Κρήτης, επισημαίνει στο inside story και μία άλλη παράμετρο: «Αυτός ο ιός και διάφοροι άλλοι ιοί και παθογόνα χρειάζονται συγκεκριμένες προδιαγραφές βιοασφάλειας οι οποίες έχουν τεθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Εγώ είδα σήμερα διαφήμιση από ένα ιατρικό κέντρο στη Χερσόνησο Κρήτης. Από πού κι ως πού; Δεν μπορεί ο καθένας να κάνει αυτές τις εξετάσεις οπουδήποτε. Είναι πολύ επικίνδυνο για τους εργαζόμενους πρώτα απ’ όλα».

Το θέμα των προδιαγραφών είχε θέσει σε επείγουσα ερώτησή της προς τον ΕΟΔΥ και η πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Πάτρας και πλέον υπάρχουν αναρτημένες αναλυτικές οδηγίες βιοασφάλειας για διαγνωστικά εργαστήρια που χειρίζονται δείγματα από άτομα με ύποπτη, πιθανή ή επιβεβαιωμένη λοίμωξη COVID-19, στο site του ΕΟΔΥ.

mastorakou.jpg

Επίσης όπως αναφέρει στο inside story η Άννα Μαστοράκου, η οποία είναι και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΕΟΠΥΥ, όσοι κάνουν ιδιωτικά την εξέταση και τα αποτελέσματα βγαίνουν θετικά στον κορονοϊό, μπορούν να αποζημιωθούν αναδρομικά καταθέτοντας την απόδειξη πληρωμής και τα έγγραφα γνωστοποίησης στον ΕΟΔΥ. «Το εισηγήθηκα εκτός ημερήσιας διάταξης στο Δ.Σ. και τον πρόεδρο και δεν είχε κανένας αντίρρηση». Εξάλλου όπως εξηγεί ούτως ή άλλως βάσει του ΕΚΠΥ (του κανονισμού παροχών υγείας) υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο που επιτρέπει στους πολίτες να κάνουν αίτημα στο Δ.Σ. του ΕΟΠΥΥ για να αποζημιωθούν αν κάποια ανάγκη τους δεν καλύπτεται. Ο ΕΟΠΥΥ ούτως ή άλλως δρομολογεί άμεσα τις διαδικασίες κάλυψης της εξέτασης από διαγνωστικά κέντρα που έχουν τον κατάλληλο εξοπλισμό και τις αντίστοιχες προδιαγραφές.

Σύμφωνα με τα τελευταία κριτήρια που υιοθέτησε ο ΕΟΔΥ, κάθε ασθενής με οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού (αιφνίδια έναρξη νόσου, με τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω συμπτώματα: βήχας, πυρετός, δύσπνοια) κατά την προσέλευσή του σε οποιαδήποτε δομή παροχής υπηρεσιών υγείας πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ενδεχόμενο κρούσμα COVID-19, δηλαδή με τη λήψη των αναγκαίων μέτρων απομόνωσης από άλλους ασθενείς και επισκέπτες (π.χ. χωριστός χώρος αναμονής) καθώς και με τη χρήση του ενδεδειγμένου ατομικού εξοπλισμού προστασίας από το προσωπικό υπηρεσιών υγείας.

Όπως το εξήγησε και ο κ. Τσιόδρας το Σάββατο, «κάθε υποψία λοίμωξης αναπνευστικού στα νοσοκομεία, πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν να είναι αυτός ο ιός, να οδηγείται στον ειδικό χώρο διαλογής, να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα, να ελέγχεται, αν πρέπει να ελεγχθεί».

Σύμφωνα με πληροφορίες ένα άλλο κυρίαρχο ζήτημα που απασχολεί γιατρούς και υπουργείο Υγείας είναι το «φιλτράρισμα» των περιστατικών σε αυτά που στην πορεία πρέπει να μεταφερθούν στο νοσοκομείο και σε αυτά που η διαχείρισή τους μπορεί να συνεχίσει να γίνεται στο σπίτι. Στο πλαίσιο αυτό έχει συγκροτηθεί μία ομάδα εργασίας που επιχειρεί με βάση τις διεθνείς πρακτικές να ορίσει κάποιες προδιαγραφές για τους γιατρούς που παρακολουθούν ασθενείς σε κατ’ οίκον περιορισμό. «Τι κοιτάμε; Κάθε πότε το κοιτάμε; Σε ποια μέρα της νόσησης;» εξηγεί πηγή με γνώση του θέματος.